Υπάρχει απόπειρα στα εγκλήματα που τελούνται με παράλειψη;
Ναι.
Το ΠΚ 42 ορίζει ότι χρειάζεται "αρχή εκτέλεσης" που υποδηλώνει πράξη και ενέργεια, όμως το ΠΚ 14 ορίζει ότι όπου ο νόμος ορίζει "πράξη" περιλαμβάνεται σε αυτόν τον όρο και η "παράλειψη".
Πρέπει όμως να διακρίνουμε:
- Στα μη-γνήσια εγκλήματα παραλείψεως, όποιος έχει μια ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να αποτρέψει την επέλευση του αξιόποινου αποτελέσματος, αλλά αποφασίζει (βουλητικό στοιχείο) να αδρανήσει ώστε να αποτρέψει την επέλευση του τελευταίου, όμως από κάποιον λόγο τελικά αυτό το αποτέλεσμα ανατραπεί, ο υπόχρεος προβαίνει σε "απόπειρα μη-γνήσιου εγκλήματος ενεργείας τελούμενου δια παραλείψεως".
Για παράδειγμα, η διαταραγμένη μητέρα Μ αποφασίζει να θανατώσει το παιδί της, έτσι σταματάει να το ταίζει μέχρι να πεθάνει. Εάν οι γείτονες καλέσουν την Αστυνομία ακούγοντας το κλάμα του παιδιού και αυτό σωθεί, η Μ έχει τελέσει απόπειρα ανθρωποκτονίας δια παραλείψεως. Πρόβλημα προκύπτει για το χρονικό σημείο έναρξης της αρχής εκτελέσεως της παράλειψης για την ανάγκη της απόπειρας. Τρεις απόψεις:
- Πρώτη άποψη: αρχή εκτέλεσης της αξιόποινης παράλειψης υπάρχει μόλις ανακύψει για πρώτη φορά η υποχρέωση αποτροπής του αποτελέσματος και ο υπόχρεος αφήσει να περάσει ανεκμετάλλευτη η πρώτη ευκαιρία να διασώσει το έννομο αγαθό. Έτσι όμως καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η Μ βρίσκεται σε (μη-πεπερασμένη) απόπειρα ανθρωποκτονίας την πρώτη στιγμή που θα πεινάσει το βρέφος της (εκτός φυσικά αν το ταίσει μετά, οπότε θα έχουμε υπαναχώρηση από μη-πεπερασμένη απόπειρα, που μένει ατιμώρητη), πράγμα παράλογο! Η πρώτη άποψη λοιπόν διευρύνει υπερβολικά τα όρια του αξιοποίνου.
- Δεύτερη άποψη: αρχή εκτέλεσης της αξιόποινης παράλειψης υπάρχει μόλις χαθεί και η τελευταία ευκαιρία που είχε το άτομο για να αποτρέψψει το αποτέλεσμα. Αφού έως τότε είχε την δυνατότητα να ενεργήσει, δεν έχει συμβεί τίποτα και άρα δεν βρίσκεται καν σε απόπειρα. Έτσι φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι, εάν η Αστυνομία επέμβει και βρει το αποστεωμένο και ημιλιπόθυμο βρέφος της Μ, η Μ δεν θα τιμωρηθεί για απόπειρα ανθρωποκτονίας διότι δεν έχει παρέλθει ακόμα η τελευταία ευκαιρία να το σώσει. Έτσι στενεύουν υπερβολικά τα όρια του αξιοποίνου.
- Τρίτη άποψη: η ενδιάμεση τρίτη άποψη θεωρεί ότι αρχή εκτέλεσης υπάρχει όταν ο υπόχρεος μένει άπρακτος απέναντι σε μια κατάσταση ΑΜΕΣΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ που με βεβαιότητα θα οδηγήσει στην καταστροφή του έννομου αγαθού. Όταν ο κίνδυνος είναι άμεσος, όποιος φέρει ιδιαίτερη νομική υποχρεώση φέρει και άμεση υποχρέωση να αποτρέψει τον κίνδυνο. Εάν δεν το πράξει, βρίσκεται σε απόπειρα μη-πεπερασμένου εγκλήματος παράλειψης. Εάν το πράξει, έχουμε (μη τιμωρητή) υπαναχώρηση σε πεπερασμένη απόπειρα.
- Στα γνήσια εγκλήματα παράλειψης (π.χ. παράλειψη λύτρωσης, παρασιώπηση εγκλήματος)
- Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη: είναι αδιανόητη η απόπειρα στα γνήσια εγκήματα παραλείψεως. Αν παρέλθει το χρονικό σημείο που ορίζει ο νόμος και ο δράστης παραλείπει την υποχρέωσή του, έχουμε ήδη τετελεσμένο έγκλημα. Εάν δεν έχει παρέλθει, δεν έχουμε καν αρχή εκτελέσεως. Δεν υπάρχει χώρος για απόπειρα.
- Σύμφωνα με τον Ανδρουλάκη: η απόπειρα στα γνήσια εγκλήματα παραλείψεως είναι νοητή. Ο νόμος σπάνια ορίζει χρονικό σημείο στο οποίο τελείται η παράλειψη. Στις περιπτώσεις αυτές πράγματι η απόπειρα δεν είναι νοητή. Υπάρχουν όμως και εγκλήματα όπου η παράλειψη συντελείται σε ορισμένη διάρκεια επομένως το έγκλημα θεωρείται πεπερασμένο μονάχα εφόσον δεν είναι πλέον δυνατή η αποτροπή ενός αποτελέσματος. Π.χ. στο έγκλημα παρασιώπησης ΠΚ 232 η υποχρέωση αναγγελίας εγκλήματος γεννάται μόλις πληροφορηθεί κάποιος την τέλεση ή μελέτη αξιόποινης πράξης και παύει μόλις παύσει το έγκαιρο της καταγγελίας. Με την πρώτη παράλειψη δεν έχουμε τετελεσμένο έγκλημα (αφού είναι ακόμη δυνατή η έγκαιρη ενημέρωση της αρχής). Άρα, για όσο χρόνο είναι δυνατή η έγκαιρη αναγγελία, έχουμε αρχή εκτελέσεως μη-πεπερασμένη απόπειρα σε γνήσιο έγκλημα παραλείψεως. Εάν τελικά το άτομο αυτό επέμβει εγκαίρως και αποτρέψει το παράνομο αποτέλεσμα, έχουμε υπαναχώρηση σε μη-πεπερασμένη απόπειρα, πράγμα που μένει ατιμώρητο. Εάν παρέλθει και η τελευταία ευκαιρία έγκαιρης αναγγελίας, έχουμε τετελεσμένο έγκλημα παρασιώπησης. Ομοιώς, στην παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής μη-πεπρασμένη απόπειρα έχουμε την πρώτη στιγμή: άμεσος κίνδυνος ζωής σημαίνει άμεση ενεργοποίησης της υποχρέωσης λύτρωσης. Εάν αυτός παραλείπει, βρίσκεται ήδη σε μη-πεπερασμένη απόπειρα παράλειψης λύτρωσης, έως και την τελευταία στιγμή που ήταν εφικτή η λύτρωση. Με το πέρας της τελευταίας στιγμής, υπάρχει τετελεσμένο έγκλημα. Εάν επέμβει στο μεταξύ: μη τιμωρητή υπανχώρηση σε μη-πεπερασμένη απόπειρα.
Πηγή: Γενικό Ποινικό Δίκαιο_Γιακουμάκης
