ΘΕΜΑ 1ου Μαθήματος - Ιστορία Δικαίου
Γράψτε τι γνωρίζετε για την Εξάβιβλο του Αρμενόπουλου και το ρόλο της στο ελληνικό δίκαιο κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας και την εισαγωγή στον Αστικό Κώδικα.
Στην τελευταία περίοδο της Ρωμανίας (1071-1453) δεν εκδόθηκε κανένας νέος κώδικας μετά τα Βασιλικά. Η νομοθετική δραστηριότητα περιορίζεται σε μεμονωμένους νόμους κατά των μεγάλων ιδιοκτητών και υπέρ η κατά της εκκλησίας. Ο Γκιόργκ Οστρογκόρσκι εξετάζοντας το νομοθετικό έργο της τελευταίας περιόδου της αυτοκρατορίας αναφέρει : ¨Το πιο σημαντικό νομικό έργο της ύστερης βυζαντινής περιόδου είναι το έργο του νομοφύλακα της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου, που εκδόθηκε το 1345. Ονομάζεται Εξάβιβλος επειδή διαιρείται σε έξι βιβλία. Το έργο καλύπτει το χώρο του αστικού και ποινικού δικαίου και είναι επιτομή από τα νομικά και νομοθετικά εγχειρίδια της αρχαιότερης περιόδου. Στηρίζεται κατά βάση στο Πρόχειρον και έχει προσθήκες από τη synopsis Major, τη synopsis Minor, την Επαναγωγή, την Εκλογή, τις Νεαρές την Πείρα κτλ. Η νομική αυτή επιτομή του Αρμενόπουλου απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα και διαδόθηκε ακόμη και έξω από τα όρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Το ίδιο ισχύει και για τοΣύνταγμα του Ματθαίου Βλάσταρη, που συντάχθηκε το 1335. Το έργο αυτό προσφέρει σε αριθμητική διάταξη μια νομοκανονική συλλογή και μεταφράσθηκε αμέσως μετά την έκδοση του στη σερβική γλώσσα με εντολή του Στέφανου Δουσάν¨
Οι πληροφορίες για τα πρώτα χρόνια της ζωής του είναι συγκεχυμένες. Επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι ο Αρμενόπουλος όντας προικισμένος με μεγάλη ευφυΐα, σπούδασε νομικά και κατέλαβε τα ανώτατα δικαστικά αξιώματα. Σε ηλικία 22 ετών έγινε καθηγητής του δικαίου και σε ηλικία 30 ετών μέλος του ανώτατου δικαστικού συμβουλίου της αυτοκρατορίας. Υπηρέτησε τη δικαιοσύνη ως νομοφύλαξ και κριτής Θεσσαλονίκης και υπήρξε σύμβουλος δύο Αυτοκρατόρων, του Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού (1347-1354) και του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου (1341-1391). ΗGeorgina Buckler αναφερόμενη στα νεανικά χρόνια του Αρμενόπουλου, παραθέτει τα παρακάτω : ¨Ο τελευταίος σπουδαίος νομοφύλακας ήταν ο Αρμενόπουλος (14ος αιώνας), ο οποίος άρχισε να σπουδάζει νομικά στα δεκαέξι του χρόνια και να διδάσκει από του εικοστού δευτέρου έτους της ηλικίας του¨
Ο Αρμενόπουλος μας άφησε ποικίλο συγγραφικό έργο, όπως θα δούμε παρακάτω, αυτό όμως που τον ανέδειξε και θεωρείται το τελευταίο μεγάλο έργο της βυζαντινής νομικής επιστήμης είναι η Εξάβιβλος. Για το περιεχόμενο της Εξαβίβλου, από την εγκυκλοπαίδεια Δομή αντλούμε τα εξής : ¨To έργο αυτό αρχίζει με μια «Κριτών προκατάστασιν ή περί δικαιοσύνης», δηλαδή νουθεσία προς τους δικαστές, και μια «προθεωρία», δηλαδή διευκρινίσεις για τη σύνθεση και τη δομή της συλλογής. Ο Αρμενόπουλος εξηγεί ότι στην εργασία του έλαβε υπόψη παλαιότερες κωδικοποιήσεις, όπως τους Πανδέκτες, τα Βασιλικά και το Πρόχειρον του Βασιλείου. Το κύριο σώμα του έργου αποτελείται από έξι βιβλία, που υποδιαιρούνται σε 87 τίτλους. Τα πρώτα πέντε βιβλία περιλαμβάνουν διατάξεις ιδιωτικού δικαίου, ενώ το έκτο αφορά το ποινικό δίκαιο. Χαρακτηριστική είναι η άμεση διάδοση της Εξαβίβλου σε όλη την Ανατολή, από τη Ρωσία έως τα Ιεροσόλυμα και σε πολλές χώρες ίσχυσε ως επίσημο νομοθετικό κείμενο (στη Βεσσαραβία ίσχυε έως το 1917). Στη Δύση έγινε ευρύτατα γνωστό από μεταφράσεις στη Λατινική και Γερμανική γλώσσα. Στον Ελλαδικό χώρο μετά την άλωση της Βασιλεύουσας του 1453 η Εξάβιβλος εφαρμόστηκε ως βάση για τα εκκλησιαστικά δικαστήρια και τις αστικές σχέσεις των χριστιανών.¨
Από το 17ο αιώνα και μέχρι την Επανάσταση στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο ισχύουν παράλληλα το τουρκικό δίκαιο και το βυζαντινό δίκαιο κυρίως η εξάβιβλος του Αρμενόπουλου. Παράλληλα όμως κατά τον τελευταίο αιώνα της τουρκικής κυριαρχίας γνώρισε μεγάλη άνθηση και το εθιμικό δίκαιο. Ορισμένα από τα τοπικά έθιμα αυτά καταγράφηκαν. Κι έτσι άλλοτε στις ελληνικές κοινότητες εφάρμοζαν τα τοπικά εθιμικά δίκαια ή το βυζαντινό δίκαιο δηλαδή την εξάβιβλο του Αρμενόπουλου.
Μετά την επανάσταση του 1821 οι εθνικές συνελεύσεις όρισαν νομοθεσία για το νεοσύστατο νεοελληνικό κράτος βασιζόμενη κυρίως και κατεξοχήν στο δίκαιο της Ρωμανίας. Ο ομότιμος καθηγητής Αστικού δικαίου Αστέριος Γεωργιάδης αναφέρει σχετικώς : ¨Το αγωνιζόμενο για την ανεξαρτησία του Έθνος, έχοντας επίγνωση της ιστορικής του συνέχειας, αναγόρευσε από τις πρώτες κιόλας εθνικές συνελεύσεις το βυζαντινό δίκαιο, τους νόμους «των αειμνήστων ημών αυτοκρατόρων», σε ισχύον αστικό δίκαιο. Αυτό έγινε κατά τη σύνταξη τόσο του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος» στην Επίδαυρο το 1822, όσο και του Συντάγματος του Άστρους το 1825 και του Συντάγματος της Τροιζήνας το 1827. Ο Κυβερνήτης όμως Ιωάννης Καποδίστριας, λαμβάνοντας υπόψη πόσο δύσχρηστα ήταν τα Βασιλικά που περιείχαν τους νόμους αυτούς και πόσο σπάνια τα αντίτυπα των Βασιλικών στην ερειπωμένη τότε Ελλάδα, όρισε με το Ψήφισμα της 15ης ∆εκεμβρίου 1828 ότι τα «δικαστήρια ακολουθούν τους νόμους των αυτοκρατόρων, περιεχομένους εις την Εξάβιβλον του Αρμενοπούλου».(10)
Την Εξάβιβλο εφάρμοσε και η αντιβασιλεία καθώς και όλες οι μεταγενέστερες Ελληνικές κυβερνήσεις, αναγνωρίζοντας όλοι ότι η παράδοση της είναι πολύ πλούσια και η αξία της τόσο σημαντική ώστε έφτασε να χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, με ισχύ νόμου ως το 1946¨.
Πηγή: http://www.sakketosaggelos.gr/Article/2596/
Γράψτε τι γνωρίζετε για την Εξάβιβλο του Αρμενόπουλου και το ρόλο της στο ελληνικό δίκαιο κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας και την εισαγωγή στον Αστικό Κώδικα.
Στην τελευταία περίοδο της Ρωμανίας (1071-1453) δεν εκδόθηκε κανένας νέος κώδικας μετά τα Βασιλικά. Η νομοθετική δραστηριότητα περιορίζεται σε μεμονωμένους νόμους κατά των μεγάλων ιδιοκτητών και υπέρ η κατά της εκκλησίας. Ο Γκιόργκ Οστρογκόρσκι εξετάζοντας το νομοθετικό έργο της τελευταίας περιόδου της αυτοκρατορίας αναφέρει : ¨Το πιο σημαντικό νομικό έργο της ύστερης βυζαντινής περιόδου είναι το έργο του νομοφύλακα της Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου, που εκδόθηκε το 1345. Ονομάζεται Εξάβιβλος επειδή διαιρείται σε έξι βιβλία. Το έργο καλύπτει το χώρο του αστικού και ποινικού δικαίου και είναι επιτομή από τα νομικά και νομοθετικά εγχειρίδια της αρχαιότερης περιόδου. Στηρίζεται κατά βάση στο Πρόχειρον και έχει προσθήκες από τη synopsis Major, τη synopsis Minor, την Επαναγωγή, την Εκλογή, τις Νεαρές την Πείρα κτλ. Η νομική αυτή επιτομή του Αρμενόπουλου απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα και διαδόθηκε ακόμη και έξω από τα όρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Το ίδιο ισχύει και για τοΣύνταγμα του Ματθαίου Βλάσταρη, που συντάχθηκε το 1335. Το έργο αυτό προσφέρει σε αριθμητική διάταξη μια νομοκανονική συλλογή και μεταφράσθηκε αμέσως μετά την έκδοση του στη σερβική γλώσσα με εντολή του Στέφανου Δουσάν¨
Οι πληροφορίες για τα πρώτα χρόνια της ζωής του είναι συγκεχυμένες. Επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι ο Αρμενόπουλος όντας προικισμένος με μεγάλη ευφυΐα, σπούδασε νομικά και κατέλαβε τα ανώτατα δικαστικά αξιώματα. Σε ηλικία 22 ετών έγινε καθηγητής του δικαίου και σε ηλικία 30 ετών μέλος του ανώτατου δικαστικού συμβουλίου της αυτοκρατορίας. Υπηρέτησε τη δικαιοσύνη ως νομοφύλαξ και κριτής Θεσσαλονίκης και υπήρξε σύμβουλος δύο Αυτοκρατόρων, του Ιωάννη Στ΄ Καντακουζηνού (1347-1354) και του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου (1341-1391). ΗGeorgina Buckler αναφερόμενη στα νεανικά χρόνια του Αρμενόπουλου, παραθέτει τα παρακάτω : ¨Ο τελευταίος σπουδαίος νομοφύλακας ήταν ο Αρμενόπουλος (14ος αιώνας), ο οποίος άρχισε να σπουδάζει νομικά στα δεκαέξι του χρόνια και να διδάσκει από του εικοστού δευτέρου έτους της ηλικίας του¨
Ο Αρμενόπουλος μας άφησε ποικίλο συγγραφικό έργο, όπως θα δούμε παρακάτω, αυτό όμως που τον ανέδειξε και θεωρείται το τελευταίο μεγάλο έργο της βυζαντινής νομικής επιστήμης είναι η Εξάβιβλος. Για το περιεχόμενο της Εξαβίβλου, από την εγκυκλοπαίδεια Δομή αντλούμε τα εξής : ¨To έργο αυτό αρχίζει με μια «Κριτών προκατάστασιν ή περί δικαιοσύνης», δηλαδή νουθεσία προς τους δικαστές, και μια «προθεωρία», δηλαδή διευκρινίσεις για τη σύνθεση και τη δομή της συλλογής. Ο Αρμενόπουλος εξηγεί ότι στην εργασία του έλαβε υπόψη παλαιότερες κωδικοποιήσεις, όπως τους Πανδέκτες, τα Βασιλικά και το Πρόχειρον του Βασιλείου. Το κύριο σώμα του έργου αποτελείται από έξι βιβλία, που υποδιαιρούνται σε 87 τίτλους. Τα πρώτα πέντε βιβλία περιλαμβάνουν διατάξεις ιδιωτικού δικαίου, ενώ το έκτο αφορά το ποινικό δίκαιο. Χαρακτηριστική είναι η άμεση διάδοση της Εξαβίβλου σε όλη την Ανατολή, από τη Ρωσία έως τα Ιεροσόλυμα και σε πολλές χώρες ίσχυσε ως επίσημο νομοθετικό κείμενο (στη Βεσσαραβία ίσχυε έως το 1917). Στη Δύση έγινε ευρύτατα γνωστό από μεταφράσεις στη Λατινική και Γερμανική γλώσσα. Στον Ελλαδικό χώρο μετά την άλωση της Βασιλεύουσας του 1453 η Εξάβιβλος εφαρμόστηκε ως βάση για τα εκκλησιαστικά δικαστήρια και τις αστικές σχέσεις των χριστιανών.¨
Από το 17ο αιώνα και μέχρι την Επανάσταση στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο ισχύουν παράλληλα το τουρκικό δίκαιο και το βυζαντινό δίκαιο κυρίως η εξάβιβλος του Αρμενόπουλου. Παράλληλα όμως κατά τον τελευταίο αιώνα της τουρκικής κυριαρχίας γνώρισε μεγάλη άνθηση και το εθιμικό δίκαιο. Ορισμένα από τα τοπικά έθιμα αυτά καταγράφηκαν. Κι έτσι άλλοτε στις ελληνικές κοινότητες εφάρμοζαν τα τοπικά εθιμικά δίκαια ή το βυζαντινό δίκαιο δηλαδή την εξάβιβλο του Αρμενόπουλου.
Μετά την επανάσταση του 1821 οι εθνικές συνελεύσεις όρισαν νομοθεσία για το νεοσύστατο νεοελληνικό κράτος βασιζόμενη κυρίως και κατεξοχήν στο δίκαιο της Ρωμανίας. Ο ομότιμος καθηγητής Αστικού δικαίου Αστέριος Γεωργιάδης αναφέρει σχετικώς : ¨Το αγωνιζόμενο για την ανεξαρτησία του Έθνος, έχοντας επίγνωση της ιστορικής του συνέχειας, αναγόρευσε από τις πρώτες κιόλας εθνικές συνελεύσεις το βυζαντινό δίκαιο, τους νόμους «των αειμνήστων ημών αυτοκρατόρων», σε ισχύον αστικό δίκαιο. Αυτό έγινε κατά τη σύνταξη τόσο του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος» στην Επίδαυρο το 1822, όσο και του Συντάγματος του Άστρους το 1825 και του Συντάγματος της Τροιζήνας το 1827. Ο Κυβερνήτης όμως Ιωάννης Καποδίστριας, λαμβάνοντας υπόψη πόσο δύσχρηστα ήταν τα Βασιλικά που περιείχαν τους νόμους αυτούς και πόσο σπάνια τα αντίτυπα των Βασιλικών στην ερειπωμένη τότε Ελλάδα, όρισε με το Ψήφισμα της 15ης ∆εκεμβρίου 1828 ότι τα «δικαστήρια ακολουθούν τους νόμους των αυτοκρατόρων, περιεχομένους εις την Εξάβιβλον του Αρμενοπούλου».(10)
Την Εξάβιβλο εφάρμοσε και η αντιβασιλεία καθώς και όλες οι μεταγενέστερες Ελληνικές κυβερνήσεις, αναγνωρίζοντας όλοι ότι η παράδοση της είναι πολύ πλούσια και η αξία της τόσο σημαντική ώστε έφτασε να χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, με ισχύ νόμου ως το 1946¨.
Πηγή: http://www.sakketosaggelos.gr/Article/2596/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου