ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ - ΣΟΣ ΘΕΜΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Η ευθύνη κατά το ελληνικό δίκαιο

Όλα τα ελληνικά συντάγματα, και τα επαναστατικά αναφέρουν για την ευθύνη των υπουργών για πολιτικά εκλήματα  και εγκλήματα σχετικά με την άσκηση των καθηκόντων τους.

Τον θεσμό της πολιτικής ευθύνης των υπουργών υιοθετεί το σύνταγμα του 1844, με διατύπωση που επαναλαμβάνεται στα συντάγματα του 1864, 1911 και 1952. Τα συντάγματα του 1925 και 1927 καθιστούν τους υπουργούς υπεύθυνους εξ ολοκλήρου και συλλογικά και ατομικά. Το Σύνταγμα του 1975 εισάγει την ευθύνη των μελών της κυβέρνησης και των υφυπουργών και όσον αφορά την ατομική αλλά και την συλλογική συνιστώσα της.

Ο έλεγχος της κυβέρνησης από τη βουλή για την αναζήτηση της πολιτικής ευθύνης εκτός από την πρόταση δυσπιστίας ως μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου είναι οι αναφορές, οι ερωτήσεις, οι επίκαιρες ερωτήσεις, οι αιτήσεις κατάθεσης εγγράφων, οι επερωτήσεις και οι επίκαιρες επερωτήσεις. Η πρόταση δυσπιστίας διαφέρει από τα άλλα μέσα στην κύρωση αφού μπορεί να οδηγήσει μια κυβέρνηση σε παραίτηση.

Πρόταση δυσπιστίας κατά υπουργού ή υπουργών αποτελεί εξαίρεση στην κοινοβουλευτική πρακτική. Πρόταση δυσπιστίας δεν μπορεί να ξαναυποβληθεί αν δεν παρέλθει εξάμηνο από την απόρριψη πρότασης δυσπιστίας και πρέπει να αναφέρει με σαφήνεια τα θέματα για τα οποία θα διεξαχθεί συζήτηση. Μπορεί όμως να υποβληθεί πριν από την πάροδο εξαμήνου αν την υπογράφει η πλειοψηφία του αριθμού των βουλευτών.

Πρόταση εμπιστοσύνης, η οποία μπορεί να υποβάλλεται οποτεδήποτε δεν γίνεται δεκτή αν δεν εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών η οποία δεν πρέπει να είναι κατώτερη από τα 2/5 του όλου αριθμού των βουλευτών.

Μόνο η βουλή έχει το δικαίωμα να αναστέλει την ποινική δίωξη των βουλευτών.

Τα ποινικά αδικήματα, η παραπομή των συμμετόχων και η παραγραφή αδικημάτων

Το αναθεωρηθέν σύνταγμα απαγορεύει τη θέσπιση ιδιώνυμων υπουργικών αδικημάτνω. Λύση την οποία ήδη ο νόμος 2509/1977 είχε προβλέψει, παραπέμποτας στις  κοινές διατάξεις του ουσιαστικού ποινικού δικαίου για τα πλημμελήματα ή κακουργήματα που τελούνται από μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργούς κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ή από πρόσωπα που τα τα ετέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους όταν κατείχαν τα αξιώματα αυτά. Ενώ ως προς δε τις αξιόποινες πράξεις που δεν έχουν σχέση με τα καθήκοντα του μέλους της κυβέρνησης ή του υφυπουργού ο νόμος όριζε ότι εκδικάζονται από τα αρμόδια δικαστήρια.

Οι συμμέτοχοι κατηγορούνται και δικάζονται μαζί με το πρόσωπο που είναι ή διατέλλεσε μέλος της κυβέρνησης ή υφυπουργός.

Ως προς το ζήτημα της παραγραφής των αξιόποινων πράξεων εφόσον δεν επιτρέπεται η θέσπιση ιδιώνυμων υπουργικών αδικημάτων η παραγραφή επερχόνταν κατά τις κοινές διατάξεις.

Παραγραφή των αξιόποινων πράξεων υπουργών, υφυπουργών και συμμετόχων επέρχεται μετά τη συμπλήρωση 5 ετών από την ημέρα που τελέστηκαν, σε κάθε δε περίπτωση, μετά από τη συμπλήρωση 10 ετών από την τέλεσή τους. Αναστολή παραγραφής λαμβάνει χώρα όσο διαρκεί η βουλευτική περίοδος, όσο διαρκεί η κύρια διαδικασία και όσο ισχύει η απόφαση της Ολομέλειας της Βουλής.

Οι υπουργοί θεωρούτναι υπάλληλοι κατά την έννοια του άρθρου 13 περ. α ΠΚ.

Η πρόταση άσκησης δίωξης

Το άρθρο 86 του Συντάγματος ορίζει ότι μόνο η βουλή έχει αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη εναντίον όσων διατελούν ή διατέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργοί για αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.

Προϋπόθεση της διενέργειας προκαταρκτικής εξέτασης, της άκσησης ποινικής δίωξης και της διενέργειας προανάκρισης ή ανάρκισης κατά υπουργού ή υφυπουργού για αξιόποινες πράξεις τελεσθείσες κατά την άσκηση των καθηκόντων του είναι η λήψη προηγούμενης απόφασης της Ολομέλειας της Βουλής με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών της.

Η πρόταση υποβάλλεται γραπτώς από 30 τουλάχιστον βουλευτές και πρέπει να προσδιορίζει με σαφήνεια τις πράξεις ή παραλείψεις οι οποίες είναι αξιόποινες να μνημονεύει δε και τις σχετικές παραβιασθείσες διατάξεις, αλλιώς είναι απαράδεκτη.

Η αστική ευθύνη των υπουργών

Υπό το καθεστώς του Νόμου 2509/1997 δεν επιτρέπεται η άσκηση πολιτικής αγωγής η δε αγωγή αποζημίωσης ή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ασκείται και εκδικάζετιαι κατά τις ισχύουσες διατάξεις, εφόσον προηγηθεί καταδίκη του υπευθύνου από το Ειδικό Δικαστήριο. Κατά τα λοιπά, εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 105 του ΕισΝ ΑΚ ως προς την αστική ευθύνη του δημοσίου, αν καια επισημαίνεται η εν λόγω διάταξη είναι ασαφής και ικανή να δημιουργήσει ερμηνευτικά προβλήματα.