Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΣΤΟ ΙΣΧΥΟΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑ- ΠΙΘΑΝΟ ΘΕΜΑ ΚΑΤΑΤΑΚΤΗΡΙΩΝ

Ορισμός

Πρόταση εμπιστοσύνης είναι η αίτηση της κυβέρνησης για τη λήψη απόφασης, κατά την οποία το κοινοβούλιο τάσσεται υπέρ του δεδομένου κυβερνητικού σχήματος και της κυβερνητικής πολιτικής.

Διακρίσεις-Διαδικασία

Η πρόταση εμπιστοσύνης χωρίζεται σε υποχρεωτική, η οποία συναντάται κατά τη βουλευτική περίοδο  και πρώτη μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης καθώς και σε δυνητική η οποία προϋποθέτει υποβολή πρότασης της κυβέρνησης οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου «μέσα σε 15 ημέρες από την ορκωμοσία του Πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση υποχρεούται να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής και μπορεί να τη ζητεί και οποτεδήποτε άλλοτε» (άρθρο 84 παρ. 1 εδ. Β’ Σ και άρθρο 141 παρ. 1 ΚΒ).

Μετά της συζήτησης των προγραμματικών δηλώσεών της η Κυβέρνηση έχει την υποχρέωση να παρουσιαστεί στη Βουλή και να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης. Ο Πρόεδρος της Βουλής με συνεννόηση με την Κυβέρνηση, προσδιορίζει χρονικά το σημείο από όπου θα αρχίσει η συζήτηση για τις προκριματικές δηλώσεις και την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης.

Ο πρωθυπουργός οποτεδήποτε άλλοτε μπορεί να ζητήσει εκ μέρους της Κυβέρνησης ψήφο εμπιστοσύνης. Πιθανή σχετική δήλωσή του σε άλλο χώρο στερείται νομικής δεσμευτικότητας.

Η πρόταση εμπιστοσύνης καταγράφεται σε ημερήσια διάταξη. Δύο ημέρες μετά την υποβολή της πρότασης ξεκινά η συζήτηση και ολοκληρώνεται με ονομαστική ψηφοφορία.

Το Σύνταγμα ορίζει ρητή προθεσμία για την πρώτη εκ του νόμου πρόταση εμπιστοσύνης της κυβέρνησης και συγκεκριμένα μέσα σε 15 ημέρες από την ορκωμοσία του Πρωθυπουργού. Αν η Βουλή έχει διακόψει τις εργασίες της κατά το χρόνο αυτό, δεν επηρεάζεται και ο χρόνος παροχής εμπιστοσύνης.

Από τη στιγμή που η κυβέρνηση πάρει την ψήφο εμπιστοσύνης θεωρείται ως δεδομένο ότι τη διατηρεί για όλη τη διάρκεια του βίου της εκτός και αν παρουσιαστεί δεδηλωμένη κοινοβουλευτική δυσπιστία.

Δεν προβλέπεται χρονικός περιορισμός ως προς την παροχή της κοινοβουλευτικής εμπιστοσύνης. Αντιθέτως, μπορεί να ανακληθεί οποιαδήποτε στιγμή μέσα στο διάστημα της βουλευτικής περιόδου. Η Βουλή έχει το δικαίωμα με απόφασή της, οποιαδήποτε στιγμή να άρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση συλλογικά ή από μέλος αυτής (άρθρο 84 παρ. 2 εδ. α’ Σ).

Η απόσυρση της εμπιστοσύνης είναι προϊόν εκ νέου ψηφοφορίας στη Βουλή και μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε από πρόταση εμπιστοσύνης που θέτει η κυβέρνηση η ίδια, είτε από πρόταση δυσπιστίας με πρωτοβουλία της αντιπολίτευσης.

Σχετικά με την πλειοψηφία που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η ψήφος εμπιστοσύνης δεν μπορεί να γίνει δεκτή αν δεν εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών, η οποία όμως δεν μπορεί να είναι κατώτερη του 2/5 (120/300) του όλου αριθμού των βουλευτών (άρθρο 84 παρ. 6 εδ. α’ Σ και άρθρο 14 παρ. 6 ΚΒ).

Δύο μέρες μετά τη υποβολή της πρότασης εμπιστοσύνης, ξεκινά η συζήτησης της σχετικής πρότασης με εξαίρεση την περίπτωση πρότασης δυσπιστίας οπότε η κυβέρνηση  μπορεί να ζητήσει να αρχίσει αμέσως η συζήτηση η οποία δεν μπορεί να παραταθεί πέρα από τρεις μέρες από την έναρξή της (άρθρο 84 παρ. 4 Σ).

Αμέσως μόλις ολοκληρωθεί η συζήτηση, ξεκινά η διεξαγωγή της ψηφοφορίας για την πρόταση εμπιστοσύνης, υπάρχει όμως και η δυνατότητα αναβολής της για 48 ώρες μετά από αίτημα της κυβέρνησης (άρθρο 84 παρ. 5 Σ).

Η διατήρηση της Κυβέρνησης με την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου, αποτελεί μια σημαντική διάσταση του Κοινοβουλευτικού συστήματος όπως αυτό διαμορφώθηκε στην Ελλάδα την περίοδο 1864-1975. Εξετάζοντας τη συγκεκριμένη περίοδο διαπιστώνουμε ότι ένα από τα βασικά της χαρακτηριστικά είναι το γεγονός του ότι οι κυβερνήσεις διατηρούνταν στην εξουσία με την προϋπόθεση ότι διέθεταν την εμπιστοσύνη του Κοινοβουλίου και υπέβαλαν την παραίτησή τους εφόσον καταψηφίζονταν. Παρόλα αυτά η αρχή αυτή εφαρμόζεται τη συγκεκριμένη περίοδο μόνο εφόσον η Βουλή είναι παρούσα. Το ζήτημα της στήριξης της κυβέρνησης από το Κοινοβούλιο, σε περιόδους που η Βουλή είναι απούσα, τίθεται έντονα προς το τέλος της περιόδου αυτής.

Από την πρώτη δεκαετία εφαρμογής του Συντάγματος του 1864 και για τις 17 κυβερνήσεις που δημιουργήθηκαν από την περίοδο του Μαρτίου του 1865 έως και τον Απρίλιο του 1875, μπορούμε να πούμε ότι άσχετα από το γεγονός της λήψης ή μη ψήφου εμπιστοσύνης από το Κοινοβούλιο, οι 14 από τις 17 κυβερνήσεις της περιόδου αυτής, δεν απέφυγαν την κοινοβουλευτική κρίση αλλά αντίθετα υποβλήθηκαν και στην κοινοβουλευτική δοκιμασία. Μόνο 3 δεν ζήτησαν ψήφο εμπιστοσύνης και δεν υποβλήθηκαν στην κοινοβουλευτική διαδικασία.