ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΝΟΜΟΘΕΤΩΝ

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

·         Νομοθεσία.  Κατά τον 7^ο αιώνα π.Χ. η ανάγκη καταγραφής του ισχύοντος άγραφου δικαίου εμφανίζεται επιτακτική και εφεξής εφικτή. Σε πολλές περιοχές του Ελλαδικού χώρου (Σπάρτη, Αθήνα, Ιωνία, Μεγάλη Ελλάδα) ανατίθεται σε πρόσωπα κοινής εμπιστοσύνης η σύνταξη νόμων.  Η νομοθεσία συνδέεται με άλλα δύο φαινόμενα της εποχής (8^ο και 7^ος αιώνας) τη διάδοση της γραφής και τους αποικισμούς.  Ο 8^ος αιώνας π.Χ. έχει επιλεγεί από τους ιστορικούς ως το χρονικό σημείο γένεσης της ελληνικής πόλης. Με τον 8^ο αιώνα λήγει η περίοδος που συμβατικά ονομάζουμε «σκοτεινούς χρόνους» και η οποία συμπίπτει με την γεωμετρική περίοδο. Οι γεωμετρικοί χρόνοι θεωρούνται ως η περίοδος της «μη γραφής», καθώς τοποθετούνται χρονολογικά ανάμεσα στις τελευταίες μαρτυρίες της γραμμικής γραφής Β και στις πρώτες επιγραφές όπου χρησιμοποιείται η νέα φοινικικής προέλευσης αλφαβητική γραφή. Κατά την opinio communis το δίκαιο των πρώιμων χρόνων υπήρξε άγραφο, μεταδιδόμενο από γενιά σε γενιά μέσω προφορικής παράδοσης και εθιμικό από αριστοκρατικές  γενεές οι οποίοι και απένειμαν και δικαιοσύνη. Οπότε τον 7^ο αιώνα περιμένουμε πρόσωπα με κύρος να αναλαμβάνουν την καταγραφή του άγραφου εθιμικού δικαίου. Με εξαίρεση τον Σόλωνα και εν μέρει τους νομοθέτες της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας, Ζάλευκο και Χάρωνδα, ελάχιστα γνωρίζουμε για τους βίους και το έργο των νομοθετών. 

·         Ζάλευκος. Γύρω στο 663 π.Χ. ο Ζάλευκος εκδίδει σειρά νόμων που αργότερα υιοθέτησαν και άλλες ελληνικές πόλεις.  Στο νομοθετικό έργο του γίνεται προσπάθεια να αποτρέψει κάθε μελλοντική μεταβολή τόσο στο πεδίο του δημόσιου δικαίου  όσο και στο χώρο των ιδιωτικών έννομων σχέσεων. Για τον ίδιο σκοπό, ο Σόλων θα περιλάβει στη νομοθεσία του ρητή διάταξη που απαγόρευε τη μεταβολή των νόμων. Περιορισμός της δυνατότητας μεταβολής και ερμηνείας των νόμων, καθορισμός της ποινής από τον νόμο και όχι πλέον από τον δικαστή, απαγόρευση απαλλοτρίωσης της γης

·         Χαρώνδας. Ο Χάρωνδας που έζησε στην Κατάνη της Σικελίας περιέλαβε στο νομοθετικό του έργο διατάξεις κοινωνικού περιεχόμενου όπως προστασία ορφανών, εγκαταλειφθέντων συζύγων, ενδεχομένως υποχρεωτική παιδεία και δωρεάν ιατρική περίθαλψη και όπως και ο Ζάλευκος κράτησε εχθρική στάση απέναντι στις πιστωτικές δικαιοπραξίες στις οποίες δεν παρείχε ένδικη προστασία. Οι νόμοι του υιοθετήθηκαν και από άλλες πόλεις από την Κάτω Ιταλία μέχρι και τη Σικελία μέχρι το εσωτερικό της Μικράς Ασίας.

·         Λυκούργος. Για το βίο του και το έργο του στη Σπάρτη οι πληροφορίες είναι περιορισμένες. Στον βίο του Λυκούργου, ο Πλούταρχος μας παραδίδει την «Μεγάλη Ρήτρα» στην οποία οι ίδιοι οι Σπαρτιάτες έδωσαν τη μορφή ενός δελφικού χρησμού.  Η «Μεγάλη Ρήτρα» θέτει τους βασικούς πολιτειακούς θεσμούς της Σπάρτης.  Η πολιτειακή μεταρρύθμιση ξεκινά με την κατανομή των πολιτών σε φυλές και ωβάς για τις οποίες πέρα ότι απαντούν μόνο στην Σπάρτη, δεν γνωρίζουμε αν είχαν ως κριτήριο την καταγωγή ή τον τόπο διαμονής. Με τις επόμενες διατάξεις η Μεγάλη ρήτρα ορίζει τα πολιτειακά όργανα της Σπάρτης, την γερουσία που αποτελείται από τριάντα πρεσβυτέρους και δύο βασιλείς (άρχοντες) και την λαϊκή συνέλευση. Ρυθμίζει επίσης, κατά τρόπο σαφή σε εμάς, τη νομοθετική και τη δικαστική εξουσία, κατανέμοντάς τις μεταξύ γερουσίας και λαϊκής συνέλευσης.  Οι ακριβείς νομοθετικές αρμοδιότητες των δύο οργάνων είναι δύσκολο να προσδιοριστούν. Σύμφωνα με διάταξη της Ρήτρας οι προτάσεις εισάγονται από τη γερουσία στη λαϊκή συνέλευση η οποία αποφασίζει. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι  πριν εγκαθιδρυθεί στην Αθήνα το δημοκρατικό πολίτευμα, είχε υιοθετηθεί από την Σπάρτη. Από μια ασαφή διάταξη της Ρήτρας προκύπτει ότι η γερουσία και οι βασιλείς δεν ευθύνονται ούτε δεσμεύονται από τις μη ορθές αποφάσεις της λαϊκής συνέλευσης. Οι ορθές όμως είναι δεσμευτικές για την γερουσία και τους βασιλείς.

·         Δράκων. Από το νομοθετικό έργο του Δράκοντος έχει διασωθεί ο φονικός νόμος ο οποίος είναι ακόμα σε ισχύ τον 4^ο αιώνα π.Χ. Παρόλο που έμεινε γνωστός για την σκληρότητα των κυρώσεων ο Δράκων καθιέρωσε την ισότητα απέναντι στην ποινική μεταχείριση (καμία ποινή χωρίς νόμο).

·         Σόλων. Περισσότερες πληροφορίες έχουν διασωθεί από το νομοθετικό έργο του Σόλωνος. Προκειμένου να περιορίσει τα προνόμια και την εξουσία των αυτοκρατορικών γενών, ο Σόλων υποδιαιρεί το σώμα των πολιτών σε τέσσερις τάξεις βάσει τιμοκρατικών κριτηρίων (και όχι πλέον τη γέννηση) και προβαίνει σε μεταρρυθμίσεις κληρονομικού και εμπράγματου δικαίου. Το πολιτικό μονοπώλιο των εκπροσώπων της αριστοκρατίας καταλύεται με τη δυνατότητα συμμετοχής στις συνελεύσεις και στα δικαστήρια και των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων. Κυρίως όμως ο Σόλων απελευθέρωσε τις μικρές ιδιοκτησίες από τα εμπράγματα βάρη και απαγόρευσε τον δανεισμό με παροχή ασφάλειας το ίδιο το πρόσωπο του οφειλέτη, πρακτική ιδιαίτερα διαδεδομένη στον αρχαίο κόσμο. Με νέα μέτρα υπέρ των οφειλετών οδήγησε σε μείωση των επιτοκίων.