Το παρακάτω πρακτικό είναι από τις Εφαρμογές Ποινικού Δικαίου και Ποινικής Δικονομίας (κατά το μέρος όμως του Γενικού Ποινικού) και πραγματικά με έκανε να θυμηθώ γιατί αγαπώ τόσο μα τόσο πολύ όλα αυτά που διδάχθηκα στη Νομική Αθηνών.
Διαβάστε το προσεχτικά.. αξίζει!
Ο Ορφέας εργάζεται στο σπίτι του μεγιστάνα Θρασύβουλου ως προσωπικός γραμματέας του. Λόγω της μεγάλης ηλικίας του Θρασυβούλου, λαμβάνοντας από αυτόν γενικές οδηγίες.
Η ερωμένη του Ορφέα, Λίλιαν, έχει πληροφορηθεί από τον Ορφέα ότι στο χρηματοκιβώτιο του σπιτιού βρίσκονται πολλές χρυσές λίρες, την ύπαρξη των οποίων γνωρίζει μόνο ο Ορφέας, ο οποίος γνωρίζει και τον συνδυασμό με τον οποίο ανοίγει το χρηματοκιβώτιο.
Η Λίλιαν η οποία έχει εργασθεί κατά το παρελθόν ως νοσηλεύτρια, πείθει τον Ορφέα αντί για τα φάρμακα που χορηγεί κάθε βράδυ στον Θρασύβουλο να του δώσει μια δόση με μια ουδέτερη, αβλαβή ουσία.
Με αυτόν τον τρόπο, θα προκληθεί ο θάνατος του σε λίγες ώρες. Έτσι, του λέει θα πάρει τις λίρες από το χρηματοκιβώτιο και, μετά τον θάνατο του Θρασυβούλου, θα ζήσουν μαζί μια άνετη ζωή.
Ο Ορφέας τελικά πείθεται και ακολουθώντας τις συμβουλές της Λίλιαν χορηγεί στις 10 μ.μ. την ένεση που του προμήθευσε η Λίλιαν. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό τους, ο θάνατος του Θρασυβούλου θα επέλθει μετά από 6 περίπου ώρες.
Στις 11:30 μ.μ. αφού το υπόλοιπο προσωπικό έχει αποσυρθεί και ο Θρασύβουλος κοιμάται, ο Ορφέας ετοιμάζεται να πάει στο χώρο της αποθήκης, όπου βρίσκεται το χρηματοκιβώτιο, για να αφαιρέσει τις λίρες.
Εκείνη τη στιγμή δέχεται κλήση στο κινητό του από τον επιστήθιο φίλο του Ηρακλή, ο οποίος εργάζεται ως σερβιτόρος στο εστιατόριο πολυτελείας "Ο χρυσός κλώνος".
Ο Ηρακλής ενημερώνει τον Ορφέα ότι η Λίλιαν συντρώγει με τον γόνο γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας Τρύφωνα. Πρόκειται όπως του λέει "για πολύ τρυφερό τετ α τετ".
Ο Ορφέας αποφασίζει ότι δεν θα ανοίξει το χρηματοκιβώτιο αφού "η Λίλιαν τον κοροϊδεύει" και σπεύδει να ενημερώσει τον προσωπικό γιατρό του Θρασυβούλου, Ιπποκράτη, ότι ο Θρασύβουλος μετά την ένεση "δεν αισθάνεται καλά και έχει δύσπνοια", με σκοπό να παρασχεθεί έγκυρα ιατρική βοήθεια στο Θρασύβουλο και να αποτραπεί ο θάνατος του.
Έτσι, πιστεύει ο Ορφέας, όχι μόνο δεν θα πεθάνει ο Θρασύβουλος, αλλά ο ίδιος θα εμφανισθεί ως από μηχανής θεός και σωτήρας του. Ο Ιπποκράτης βρίσκεται σε ιατρικό συνέδριο στη Βαρκελώνη και εισηγείται την άμεση μεταφορά του ασθενούς στην ιδιωτική του κλινική.
Ενημερώνει μάλιστα αμέσως τον ιατρό υπηρεσίας, Περικλή, για τα φάρμακα που παίρνει ο Θρασύβουλος. Ο Περικλή παραλαμβάνει τον Θρασύβουλο στις 12:30 π.μ. και μετά από μελέτη του φακέλου και εξέταση του ασθενούς κάνει λάθος διάγνωση και χορηγεί λάθος φάρμακο στον Θρασύβουλο ο οποίος πεθαίνει στις 02:30 π.μ.
Ποιοι και πώς ευθύνονται ποινικά;
(έχουμε δηλαδή να εντοπίσουμε τόσο τα πρόσωπα που ευθύνονται από πλευράς ποινικής ευθύνης όσο και τις πράξεις για τις οποίες πρέπει να ασχοληθούμε, κανόνας --> πρέπει να δούμε τα πράγματα με τη χρονική τους συνέχεια)
Ερωτήματα που βοηθούν στην επίλυση του πρακτικού:
(1) Ποια πρόσωπα μας ενδιαφέρουν ποινικά;
- Ορφέας
- Λίλιαν
- Περικλής
- Ορφέας --> φυσικός αυτουργός (πάντα ξεκινάμε από τον φυσικό αυτουργό)
- Λίλιαν --> συμμέτοχος
- Περικλής --> έχει κι αυτός αυτουργική ευθύνη, η δική του συμπεριφορά εκδηλώνεται χρονικά μεταγενέστερα από εκείνη του Ορφέα οπότε θα ξεκινήσουμε από τον Ορφέα
(3) Πρέπει να προηγηθεί η Λίλιαν εναντι του Περικλή;
Ο Ορφέας βεβαίως προηγείται χρονικά έναντι της Λίλιαν που είναι συμμέτοχος και βεβαίως προηγείται χρονικά έναντι του Περικλή. Η σειρά όμως θα είναι Ορφέας --> Περικλή --> Λίλιαν.
(4) Τι υπάρχει όσον αφορά την ποινική ευθύνη του Ορφέα;
- Απόπειρα ανθρωποκτονίας με πρόθεση (299 παρ. 1 & 42 παρ. 1) (έχουμε αρχή εκτέλεσης με τη χορήγηση της δόσης με αβλαβή ουσία --> ιδιαίτερη νομική υποχρέωση από σύμβαση όπου παραλείπει το φάρμακο που του δίνει κάθε βράδυ)
- Δεν είναι ποινικά ενδιαφέρουσα η θετική ενέργεια του Ορφέα, δεν του χορηγεί κάποια δηλητηριώδη ουσία, αλλά αυτό που είναι ποινικά ενδιαφέρον είναι η παράλειψη. Αν ο Θρασύβουλος δεν ήταν άρρωστος, η χορήγηση με ένεση κάποιας αβλαβής ουσίας δεν του δημιουργεί κάτι, αυτή είναι μια ποινικά αδιάφορη πράξη ή όλως ελαφρά σωματική βλάβη (που δεν μας ενδιαφέρει εδώ). Πάντως δεν τελείται απόπειρα ανθρωποκτονίας με ενέργεια. Θα μπορούσαμε ωστόσο να πούμε ότι ο Ορφέας παραλείπει με ενέργεια (δίνοντας την αβλαβή ουσία).
- Η ουσία του πράγματος είναι ότι αυτό που θα προκαλέσει τον θάνατο του Θρασυβούλου, σύμφωνα με το σχέδιο του Ορφέα και της Λίλιαν είναι η μη χορήγηση του εντεταλμένου φαρμάκου. Επομένως, έχουμε μια παράλειψη και για να μπορέσουμε να βρούμε ποινική ευθύνη του Ορφέα θα πρέπει να βρούμε αν έχουμε γνήσιο ή μη γνήσιο έγκλημα παράλειψης.
- Από το πρακτικό ο Ορφέας είναι προσωπικός γραμματέας και διεκπεραιώνει το σύνολο των υποθέσεων του Θρασυβούλου. Αυτές οι ιδιότητες μας βοηθούν ώστε να συμπεράνουμε ότι έχουμε τις προϋποθέσεις του άρθρου 15 ΠΚ (μη γνήσιο έγκλημα παράλειψης). Επομένως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι έχουμε μια απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως τελούμενη δια παραλείψεως από τον Ορφέα (=παραλείπει να χορηγήσει στην προκαθορισμένη ώρα το φάρμακο που πρέπει να παίρνει καθημερινά ο Θρασύβουλος και αυτή η παράλειψη θα οδηγήσει στον θάνατο του μετά από ορισμένες ώρες).
Έχουμε υπαναχώρηση (=στη συνέχεια ο Ορφέας κάνει κάποιες ενέργειες, τηλεφωνεί στο γιατρό κ.λπ.) και συνεπώς η υπαναχώρηση αν τη δεχτούμε ότι υπάρχει πρέπει να δούμε αν είναι από πεπερασμένη απόπειρα ή μη πεπερασμένη απόπειρα.
Αρχικά, πρέπει να δούμε αν έχουμε απόπειρα και από πότε ξεκινάει η απόπειρα. Μάλιστα το πρακτικό μας είναι σύνθετο καθώς έχουμε απόπειρα εγκλήματος που τελείται δια παραλείψεως και υποστηρίζονται διάφορες απόψεις για αυτό (=για το πότε ξεκινά η απόπειρα).
Δε μας αρκεί η διάταξη 42 παρ. 1 (απόπειρα με θετική ενέργεια). Το πρόβλημα στα μη γνήσια εγκλήματα παράλειψης είναι πότε ξεκινά η απόπειρα. Αν απαντηθεί αυτό το ερώτημα, θα απαντηθεί και το ερώτημα αν υπάρχει υπαναχώρηση και αν αυτή είναι πεπερασμένη ή όχι.
(6) Πότε αρχίζει να παραλείπει ο Ορφέας να αποτρέψει το αποτέλεσμα (=πότε αρχίζει η απόπειρα αυτού;)
Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι αρχή εκτελέσεως δηλαδή η πληρούσα την αντικειμενική υπόσταση παράλειψη, αρχίζει κατά το χρονικό σημείο που ο υπόχρεος παραλείπει το πρώτον να ενεργήσει.
Κατά άλλη άποψη, αντίθετα, για όσο χρόνο ο υπόχρεος μπορεί ακόμα να ενεργήσει, η συμπεριφορά του είναι ποινικώς αδιάφορη και κατά την άποψη αυτή απόπειρα στοιχειοθετείται μόλις παρέλθει και το τελευταίο χρονικό σημείο κατά το οποίο μπορεί να ενεργήσει ο δράστης.
Και οι δύο αυτές απόψεις δεν μπορούν να γίνουν δεκτές γιατί η πρώτη οδηγεί σε αφόρητη διερεύνηση του αξιόποινου και ποινικοποίηση του φρονήματος, αναγορεύοντας την κάθε αδράνεια σε παράλειψη πληρούσα την αντικειμενική υπόσταση, ενώ η δεύτερη διότι βαρύνεται με απαράδεκτη αοριστία που δεν επιτρέπει να διακρίνουμε ακόμη και μεταξύ ξεπερασμένης και μη ξεπερασμένης απόπειρας αλλά και επειδή καταλήγει σε ένα ανυπόφορο έλλειμμα προστασίας που ως προς ορισμένα έννομα αγαθά πχ ζωή είναι συνταγματικώς απαράδεκτο.
Για αυτό ορθά αναζητείται μια μέση λύση, απαλλαγμένη από τα μειονεκτήματα των δύο προηγούμενων ακραίων απόψεων έτσι ώστε να παρέχεται εγκαίρως μεν αλλά όχι επικινδύνως νωρίς, αποτελεσματική ποινική προστασία.
Εδώ αποφασιστική σημασία έχουν τα πραγματικά περιστατικά που θέτει ως βάση η θεωρία της εντύπωσης δηλαδή εκείνα που επιτρέπουν να αποφανθούμε ότι η παράλειψη του υπόχρεου δεν εμφανίζεται μόνο με τη μορφή υποψίας, αλλά έχει εδραία και αναμφισβήτητη κοινωνική ύπαρξη.
Ωστόσο προτείνεται το κριτήριο αρχή εκτέλεσης υπάρχει όταν η παράλειψη επιτείνει τον κίνδυνο προσβολής του έννομου αγαθού υπό την έννοια ότι ενώ το έννομο αγαθό κινδυνεύει, ο δράστης το παραδίδει απροστάτευτο στην περαιτέρω εξέλιξη των γεγονότων και έτσι επιτείνει τον κίνδυνο πρόκλησης του αποτελέσματος.
Επομένως, σύμφωνα με την 3η άποψη και τη θεωρία της εντύπωσης, απόπειρα υπάρχει όταν η απραξία του υπόχρεου αποκτά κοινωνική σημασία και δεν αποτρέπει κατάσταση επιτείνουσα στον κίνδυνο επέλευσης του αποτελέσματος.
Συνοπτικά (απόψεις απόπειρας και μη γνήσια εγκλήματα παράλειψης):
1η άποψη: έχουμε απόπειρα δια παραλείψεως από το πρώτο χρονικό σημείο συνεπώς παραλείπει ο Ορφέας στις 10:00 μ.μ. να χορηγήσει το φάρμακο.
2η άποψη: όσο κάποιος μπορεί με θετική ενέργεια να αποτρέψει το αποτέλεσμα δεν έχουμε απόπειρα άρα μέχρι το τελευταίο χρονικό σημείο, δεν υπάρχει απόπειρα.
3η άποψη (κρατούσα): απόπειρα δεν είναι ούτε στο πρώτο ούτε στο τελευταίο στάδιο αλλά πρέπει να εντοπιστεί σε ένα ενδιάμεσο χρονικό σημείο όπου εντείνεται μια επικίνδυνη κατάσταση με τον Θρασύβουλο (=έχει εξωτερικευθεί η παράλειψη σε σημαντικό μέγεθος).
Για την 3η άποψη υπάρχει επίταση κινδύνου καθώς από τον αρχικό σχεδιασμό 6 ωρών έχει ήδη περάσει μιάμιση ώρα που ο Θρασύβουλος δεν έλαβε το φάρμακο (=πρέπει να έχει περάσει ικανό χρονικό διάστημα) οπότε έχει θεμελιωθεί απόπειρα.
Είτε με την 1η άποψη (=θεωρία πρώτης ευκαιρίας) είτε με την 3η άποψη (θεωρία της εντύπωσης) έχει υπάρξει αρχή εκτέλεσης. Με τη 2η άποψη δεν μπορούμε να μιλάμε για υπαναχώρηση αφού η αρχή εκτέλεσης ξεκινά 6 ώρες αργότερα (=θεωρία τελευταίας ευκαιρίας).
(7) Τι μας απασχολεί στο θέμα της υπαναχώρησης;
Μας απασχολούν δύο ζητήματα. Αν έχουμε πεπερασμένη υπαναχώρηση από πεπερασμένη ή μη πεπερασμένη απόπειρα και αν είναι εκούσια γιατί η υπαναχώρηση για να έχει σημασία πρέπει να γίνει με τη θέληση του και όχι από εξωτερικά εμπόδια.
Ο νόμος σύμφωνα με κάποιες απόψεις δεν ενδιαφέρεται για την ποιότητα των κινήτρων του δράστη οπότε θα μπορούσε κανείς να καταλήξει ότι είναι εκούσια η υπαναχώρηση.
Αν δεν υπήρχε εκούσια υπαναχώρηση τότε δεν έχουμε υπαναχώρηση καθόλου. Ο Ορφέας παίρνει μια απόφαση (=να αποτρέψει θάνατο Θρασυβούλου) που είναι σύμφωνο με νομιμότητα, οπότε αποκτά σημασία το ερώτημα αν έχουμε υπαναχώρηση από πεπερασμένη ή μη πεπερασμένη απόπειρα.
Υπαναχώρηση από μη πεπερασμένη απόπειρα (44 παρ. 1) θεμελιώνεται όταν ο δράστης παύει να τελεί πράξεις που κατευθύνονται, κατά την αντίληψη του, προς την ολοκλήρωση του εγκλήματος. Η εν λόγω αποχή δε συνίσταται ανυπερθέτως σε παράλειψη αλλά μπορεί να συνίσταται και σε ενέργεια (λ.χ. ο κλέφτης τοποθετεί ξανά τα κοσμήματα στο χρηματοκιβώτιο). Η αποχή πρέπει να είναι οριστική, ενώ τέτοια αποχή δεν υπάρχει, όταν ο δράστης εγκαταλείπει, αναστέλλει προσωρινά την εγκληματική προσπάθεια του και να την εξανακολουθήσει χωρίς να προλάβει να ειρηνεύσει το απειλούμενο έννομο αγαθό.
Υπαναχώρηση από πεπερασμένη απόπειρα (44 παρ. 2) υφίσταται όταν ο δράστης έχει μεν περατώσει όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την τέλεση του εγκλήματος αλλά ακολούθως παρεμποδίζει την επέλευση του βλαπτικού αποτελέσματος που μπορούσε να προκύψει από τη συμπεριφορά του και απαιτείτο νομοτυπικά για την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος. Η παρεμπόδιση αυτή συνιστά μια σκόπιμη και θετική ενέργεια, η οποία καταλήγει αιτιωδών στην αποτροπή του εγκληματικού αποτελέσματος. Ο δράστης δεν είναι απαραίτητο να επιλέξει την καλύτερη από τις διαθέσιμες διασωστικές ενέργειες του, αλλά αρκεί να προβεί σε μια αξιόπιστη ενέργεια κατάλληλη να αποτρέψει το απειλούμενο αποτέλεσμα υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες.
(8) Τι σημαίνει πρακτικά όσον αφορά τις έννομες συνέπειες;
Κατά την κρατούσα άποψη, η υπαναχώρηση από μη πεπερασμένη απόπειρα συνιστά λόγο εξάλειψης του αξιόποινου και καταργεί την ποινική αξίωση της πολιτείας έναντι όλων των συμμετόχων. Η υπαναχώρηση από πεπερασμένη απόπειρα χαρακτηρίζεται καταρχήν μεν ως υποχρεωτικός, προσωπικός λόγος μείωσης της ποινής και κατ' εξαίρεση ως δυνητικός, προσωπικός λόγος απαλλαγής από την ποινή.
Η υπαναχώρηση διαφέρει από την έμπρακτη μετάνοια κατά το ότι η υπαναχώρηση προϋποθέτει μη ολοκληρωμένο έγκλημα λόγω είτε μη περάτωσης καν της αξιόποινης συμπεριφοράς (στη μη πεπερασμένη απόπειρα) είτε μη επέλευσης του νομοτυπικού αποτελέσματος (στην πεπερασμένη απόπειρα). Ενώ αντιθέτως, η έμπρακτη μετάνοια προϋποθέτει τετελεσμένο έγκλημα και εξαλείφει εκ των υστέρων το αξιόποινο της πράξης, με σχετική θετική συμπεριφορά του δράστη, απεναντίας, στην υπαναχώρηση από μη πεπερασμένη απόπειρα δε χρειάζεται καν θετική συμπεριφορά του δράστη αλλά αντιθέτως αρκεί η απλή παράλειψη συνέχισης της εγκληματικής προσπάθειας του.
Κατά την κρατούσα άποψη, όταν ο δράστης υπαναχωρεί από πεπερασμένη απόπειρα εγκλήματος, για το οποίο προβλέπεται και η έμπρακτη μετάνοια, ως ειδικός λόγος εξάλειψης του αξιόποινου, τότε αναγκαστικά ο δράστης και όχι δυνητικά απαλλάσσεται από την ποινή.
Πεπαρασμένη είναι η απόπειρα όταν ο δράστης πιστεύει ότι έχει πράξει όλα όσα κατά το σχέδιο του ήταν απαραίτητα και την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης. Μη πεπερασμένη είναι η απόπειρα όπου ο δράστης πιστεύει ότι πρέπει να τελέσει κι άλλες πράξεις για να πραγματώσει την αντικειμενική υπόσταση.
Έχουν υποστηριχθεί διάφορες απόψεις αλλά ειδικά στα εγκλήματα μη γνήσιας παράλειψης μιλάμε πάντα για υπαναχώρηση από πεπερασμένη απόπειρα με το σκεπτικό ότι εδώ χρειάζεται μια θετική ενέργεια.
Στα εγκλήματα παράλειψης έχω πάντα πεπερασμένη απόπειρα γιατί για να παραλείψω, δεν μπορώ να συνεχίσω να παραλείπω αλλά να κάνω μια θετική ενέργεια για τη μη επέλευση του αποτελέσματος.
Ο Ορφέας δε λέει την πλήρη αλήθεια στον Ιπποκράτη αλλά παίρνει τηλ τον Ιπποκράτη (θετική ενέργεια) για να αποτραπεί η απόπειρα.
(9) Γιατί συζητάμε για απόπειρα αφού τελικά ο Θρασύβουλος πεθαίνει;
Πρέπει να εξετάσουμε αν ο θάνατος μπορεί να (=αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος) καταλογιστεί στον Ορφέα είτε στον Περικλή.
Με δεδομένο εδώ ότι υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος (καθώς δεν θα πήγαινε καν στο νοσοκομείο ο Θρασύβουλος αν δεν είχε παραλείψει ο Ορφέας τη δόση) κι έτσι τίθεται θέμα συμπληρωματικά αντικειμενικού καταλογισμού δηλαδή αν τελικά ο θάνατος θα καταλογιστεί στον Ορφέα ή στον Περικλή.
Αιτιωδώς συνδέεται το αποτέλεσμα του θανάτου με την παράλειψη του Ορφέα. Για να αποδώσουμε το αποτέλεσμα του θανάτου στον Περικλή μπορούμε να το θεμελιώσουμε με δύο τρόπους.
Κρατούσα άποψη = άποψη αντικειμενικού καταλογισμού, πραγματώθηκε ένας κίνδυνος τον οποίο έθεσε ο Περικλής με λάθος διάγνωση και χορήγηση φαρμάκου στον Θρασύβουλο άρα δεν μπορεί να καταλογιστεί ο θάνατος του Θρασυβούλου στον Ορφέα γιατί δεν πραγματώθηκε ο κίνδυνος που είχε αρχικά θέσει ο Ορφέας (δηλαδή ότι ο ασθενής στερήθηκε για κάποιες ώρες το φάρμακο του δεν πραγματώθηκε ο κίνδυνος) αν ο Περικλής είχε κάνει σωστά τη δουλειά του ή δεν είχε χρειαστεί να πάει στο νοσοκομείο ο Θρασύβουλος.
Εδώ παρεμβάλλεται το σφάλμα του Περικλή. Το αποτέλεσμα του θανάτου του Θρασυβούλου καταλογίζεται αντικειμενικά στον Περικλή που έκανε τη λάθος διάγνωση και του έδωσε το λάθος φάρμακο.
2η άποψη: το τελικό αποτέλεσμα, η ποινική ευθύνη δηλαδή βαρύνει τον Περικλή γιατί ενώ δεν διακόπτεται ο αιτιώδης σύνδεσμος αλλά υπάρχει μια ουσιώδης απόκλιση της αιτιώδους διαδρομής για την οποία ο Ορφέας δεν έχει πλέον δόλο ούτε να του καταλογιστεί αμέλεια καθώς δεν θα μπορούσε να γνωρίζει ότι ο Περικλής θα κάνει λάθος διάγνωση.
Έτσι, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι για να φτάσουμε στην ποινική αξιολόγηση της συμπεριφοράς του Ορφέα θα πρέπει κάποια στιγμή να συμπεριλάβουμε και τον Περικλή κι έτσι, να καταστεί σαφές γιατί ο Ορφέας δεν ευθύνεται για ανθρωποκτονία δια παραλείψεως σε βάρος του Θρασυβούλου.
Τα εγκλήματα παραλείψεως κατηγοριοποιούνται και τελούν σε αντιδιαστολή με τα εγκλήματα ενέργειας. Η εγκληματική δράση μπορεί να εκδηλωθεί είτε με τη μορφή θετικής συμπεριφοράς, με την έννοια της σωματικής κίνησης, η οποία γίνεται αντιληπτή μέσω των αισθήσεων και επιφέρει μια μεταβολή στον εξωτερικό κόσμο, είτε με τη μορφή της παραλείψεως και συνακόλουθα γίνεται αναφορά σε έγκλημα ενέργειας και έγκλημα παραλείψεως αντίστοιχα.
Τα εγκλήματα ενέργειας συνδέονται εννοιολογικά με παραβίαση ενός απαγορευτικού πρωτεύοντος κανόνα δικαίου, η δε παραβίαση συντελείται ακριβώς με τη θετική συμπεριφορά του δράστη, ενώ στα πλαίσια των εγκλημάτων παραλείψεως, η παραβίαση αφορά επιτακτικό κανόνα δικαίου.
Τα εγκλήματα παραλείψεις υποδιαιρούνται σε γνήσια και μη γνήσια. Τα γνήσια εγκλήματα παραλείψεως μπορούν εύκολα να εντοπιστούν καθώς υπάρχει για αυτά ρητή περιγραφή και τυποποίηση στο νόμο, η οποία ανάγεται σε ποινικώς κολάσιμη συμπεριφορά (πχ 307 ΠΚ). Τα μη γνήσια εγκλήματα παραλείψεως παρουσιάζουν δυσχέρειες καθώς η εγκληματική συμπεριφορά δεν τυποποιείται και προβλέπεται ρητά εκ του νόμου με τη μορφή της παράλειψης αλλά είναι αναγκαία η προσφυγή στη διάταξη του 15ΠΚ για να γίνει κατανοητή η υπόσταση και η μορφή, με την οποία αυτά στοιχειοθετούνται.
Τα μη γνήσια εγκλήματα παραλείψεων είναι εγκλήματα αποτελέσματος, τα οποία κατά κανόνα μεν τελούνται με ενέργεια, κατ' εξαίρεση, μπορεί να τελεστούν με παράλειψη αποτροπής του αποτελέσματος όταν συντρέχουν οι όροι του 15 ΠΚ, δηλαδή όταν ο δράστης βαρύνεται με ιδιαίτερη νομική υποχρέωση. Για να πληρωθεί η ειδική υπόσταση των μη γνήσιων έγκλημα΄των δεν αρκούν τα στοιχεία της οικείας διάταξης αλλά απαιτείται ο συνδυασμός τους με τις προϋποθέσεις του 15 ΠΚ.
Η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση μπορεί να πηγάζει από το νόμο, από σύμβαση καθώς και από προγενέστερη επικίνδυνη ενέργεια του υπαιτίου.
(10) Ποια είναι η ποινική ευθύνη του Περικλή και Ορφέα;
Ο Περικλής στο πρακτικό δεν μας δίνεται ότι είχε δόλο ή κάτι άλλο οπότε το αποτέλεσμα προκαλείται από λάθος διάγνωση και χορήγηση λάθους φαρμάκου, συνεπώς έχουμε ανθρωποκτονία εξ αμέλειας που έχει τελέσει ο Περικλής σε βάρος του Θρασυβούλου.
Αν ο Ορφέας υπαναχώρησε εκουσίως από πεπερασμένη ή μη πεπερασμένη απόπειρα τότε είτε εξαλείφεται το αξιόποινο του είτε τιμωρείται με μειωμένη ποινή. Δεν τίθεται θέμα ευθύνη του Ορφέα για το αποτέλεσμα, έχει τελέσει απόπειρα ανθρωποκτονίας δια παραλείψεως εκ προθέσεως (μη γνήσιο έγκλημα), αν είχε υπαναχωρήσει εκουσίως, κρατούσα άποψη, στα μη γνήσια εγκλήματα είναι από πεπερασμένη απόπειρα. Ο Ορφέας είτε έχει ευθύνη για την απόπειρα γιατί δεν έχει υπαναχωρήσει εκουσίως είτε έχει υπαναχωρήσει εκουσίως και εφαρμόζεται το 44 πΚ (από πεπερασμένη ή μη) αναλόγως.
(11) Υπάρχει θέμα ληστείας και πώς μπορεί να τεκμηριωθεί;
Ναι, υπάρχει θέμα απόπειρας ληστείας γιατί πράγματι δεν αφαιρεί ο Ορφέας τις λίρες από το χρηματοκιβώτιο οπότε δεν τίθεται θέμα τετελεσμένης ληστείας.
Το 380 ΠΚ λέει ότι όποιος με σωματική βία εναντίον προσώπου αφαιρεί από άλλον ξένο κινητό πράγμα, αυτό είχε στο μυαλό του και ο Ορφέας, να αφαιρέσει τις λίρες, έχουμε όμως σωματική βία;
Το 13ΠΚ (δ) λέει ότι σωματική βία συνιστά και η περιαγωγή άλλου σε κατάσταση αναισθησίας ή ανικανότητας για αντίσταση με υπνωτικά ή ναρκωτικά ή άλλα ανάλογα μέσα.
Πράγματι από 13 (δ) ΠΚ σωματική βία είναι και τα ανάλογα μέσα. Είναι ειδικότερο ζήτημα και δύσκολα μπορεί να υποστηριχθεί ότι γίνεται χρήση ανάλογων μέσων με ενέργεια. Μπορεί να είναι ουδέτερη σχέση αλλά δεν προκαλείται η αντίσταση του Θρασυβούλου σύμφωνα με το πρακτικό. Το ζήτημα που τίθεται εδώ είναι το εξής: αν μπορεί να ασκηθεί σωματική βία δια παραλείψεως. Υπάρχουν δύο θεωρίες και τη σωματική βία, η μία λέει ότι το 380 ΠΚ θέλει θετική ενέργεια (εδώ δεν του χορηγεί δηλητήριο). Έτσι γεννιέται το ερώτημα μπορώ να έχω ληστεία όταν η σωματική βία ασκείται δια παραλείψεως; δηλαδή στερώ από κάποιον το φάρμακο;
Η άλλη άποψη του Μυλωνόπουλου λέει ότι μπορεί να ενταχθεί και η παράλειψη, είναι δηλαδή δυνατή η τέλεση ληστείας με σωματική βία δια παραλείψεως. Άρα, αν ακολουθήσουμε αυτή την άποψη (παρόλο που στο πρακτικό αυτό δεν ασκήθηκε σωματική βία με ενέργεια) δηλαδή η μη χορήγηση του φαρμάκου τον έθεσε σε μια κατάσταση αδυναμίας. Αν χρειάζεται θετική ενέργεια τότε δεν έχουμε απόπειρα ληστείας, αν όμως δεχτούμε σωματική βία δια παραλείψεως τότε έχουμε απόπειρα ληστείας.
(12) Ποια η ποινική ευθύνη της Λίλιαν;
Για να μιλήσουμε για ηθική αυτουργία θα πρέπει να μιλήσουμε για ποια πράξη είναι ηθικός αυτουργός. Σε ποιες πράξεις είναι ηθικός αυτουργός η Λίλιαν;
Ο Ορφέας έχει υπαναχωρήσει εκουσίως από πεπερασμένη απόπειρα εγκλήματος δια παραλείψεως (44 παρ. 4), η υπαναχώρηση ωφελεί μόνο τον αυτουργό και όχι τους συμμετόχους.
Το αξιόποινο των συμμετόχων (46+47) είναι διαφορετικό από το αξιόποινο εκείνου που τέλεσε την πράξη. Από τη διδασκαλία ξέρουμε της συμμετοχής ότι ισχύει το σύστημα της περιορισμένης εξάρτησης οπότε αυτό που ενδιαφέρει είναι αν έχουμε άδικη πράξη.
Επομένως, παραμένει η ευθύνη της δεδομένη για ηθική αυτουργία σε απόπειρα ανθρωποκτονίας.
(13) Έχουμε άλλη ποινική ευθύνη της Λίλιαν;
Αν στοιχειοθετηθεί απόπειρα ληστείας από τη πλευρά του Ορφέα τότε έχει την ευθύνη του ηθικού αυτουργού.
Ο Μυλωνόπουλος δέχεται ότι μπορεί να τελεστεί απόπειρα ληστείας με σωματική βία δια παραλείψεως και αναφέρει και τις άλλες πράξεις συνεπώς αν ακολουθηθεί η κρατούσα άποψη ότι έχει τέλεση αρχή εκτέλεσης του εγκλήματος της ληστείας δια παραλείψεως τότε η Λίλιαν είναι ηθικός αυτουργός και στην απόπειρα ληστείας. Η υπαναχώρηση του Ορφέα επηρεάζει μόνο το αξιόποινο του Ορφέα και όχι την ποινική ευθύνη της Λίλιαν για ηθική αυτουργία σε απόπειρα ληστείας.
Άρα, έχουμε καταλήξει ότι ο Ορφέας έχει τελέσει καταρχήν απόπειρα ανθρωποκτονίας και απόπειρα ληστείας, αυτές οι δύο απόπειρες συρρέουν αληθώς γιατί πλήττουν διαφορετικά έννομα αγαθά, αναφερθήκαμε στο θέμα της ποινικής αντιμετώπισης του Ορφέα ότι μπορεί να δεχθεί κανείς ότι έχει υπαναχωρήσει εκουσίως και αναφερθήκαμε στην ποινική αντιμετώπιση του Ορφέα.
Η Λίλιαν έχοντας προκαλέσει την απόφαση τόσο της ανθρωποκτονίας όσο και της ληστείας αναζητούμε την ποινική της ευθύνη στις πράξεις του Ορφέα. Προφανώς τίθεται θέμα ηθικής αυτουργίας σε τετελεσμένη ανθρωποκτονία και τετελεσμένη ληστεία οπότε δεν μπορεί να ευθύνεται για κάτι από τον φυσικό αυτουργό.
Οπότε η ποινική ευθύνη της Λίλιαν είναι ηθικός αυτουργός σε απόπειρα ανθρωποκτονίας και απόπειρα ληστείας του Ορφέα.
Εδώ υπάρχει εφαρμογή (49 παρ. 1) στην περίπτωση της Λίλιαν, έχει κάποια ιδιότητα ο φυσικός αυτουργός που δεν έχει η Λίλιαν; Ο δράστης (φυσικός αυτουργός) είναι ο Ορφέας ο οποίος είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση από σύμβαση, η Λίλιαν στην περίπτωση αυτή θα τιμωρηθεί με μειωμένη ποινή.
Ο Ορφέας δεχτήκαμε ότι έχει ποινική ευθύνη δια παραλείψεως (μη γνήσια) και προκύπτει από τη συμβατική του σχέση με τον Θρασύβουλο, την ιδιαίτερη νομική υποχρέωση που δεν έχει η Λίλιαν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου