Θέμα κατατακτηρίων εξετάσεων Συνταγματικού Δικαίου Νομικής Αθηνών 2020-2021

 

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: Συνταγματικό Δίκαιο

Ημερομηνία: Τετάρτη 16 Ιουνίου 2021

Ώρα: 16:30-18:00

Θέμα: Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία ενώ όλες οι κρατικές εξουσίες ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα. Πως κατά τη γνώμη σας συμβιβάζεται η κυριαρχία του λαού με το συντεταγμένο χαρακτήρα των κρατικών εξουσιών;

Αιτιολογείστε τη γνώμη σας με ιδιαίτερη αναφορά στη αναθεωρητική και νομοθετική λειτουργία.

Ενδεικτική απάντηση:

Με βάση την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας πηγή όλων των εξουσιών είναι ο λαός. Σε όλα τα δημοκρατικά Συντάγματα κορυφαίο άρθρο είναι αυτό στο οποίο αναφέρεται ότι "όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται υπέρ αυτού και του έθνους". Η λαϊκή κυριαρχία στηρίζεται στην ελευθερία και την ισότητα των πολιτών. Οι αξίες αυτές ορίζονται από τις πρώτες διακηρύξεις των αστικών επαναστάσεων ως θεμελιακές και αδιαπράγματευτες. Γι' αυτό το λόγο το άρθρο 1 του Συντάγματός μας που κατοχυρώνει τη λαϊκή κυριαρχία σαν "θεμέλιο του πολιτεύματός μας" δεν αναθεωρείται. Με βάση τη λαϊκή κυριαρχία, η εξουσία του λαού ασκείται από εκείνους τους πολίτες που έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν δηλαδή από το εκλογικό σώμα. Συνεπώς η θέληση του κυρίαρχου λαού είναι η θέληση του εκλογικού σώματος και μάλιστα της πλειοψηφίας του, η οποία εκλέγει τα όργανα του κράτους. Με βάση το αντιπροσωπευτικό σύστημα, η λαϊκή κυριαρχία καθιερώνεται και στα Ελληνικά Συντάγματα, για πρώτη φορά στο Σύνταγμα της Τροιζήνας το 1827 (βλ. πηγή).

Η λαϊκή κυριαρχία κατοχυρώνεται μέσα από διατάξεις:

• Κάθε τέσσερα χρόνια ο λαός εκλέγει αντιπροσώπους του (βουλευτές-δημάρχους).
• Όλοι οι Έλληνες πολίτες εάν έχουν τις προϋποθέσεις που ορίζει το Σύνταγμα μπορούν να είναι υποψήφιοι για τα αξιώματα του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Βουλευτή και του Δημάρχου.
• Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να ζητήσει την γνώμη του λαού με δημοψήφισμα.
• Οι πολίτες έχουν δικαιώματα συλλογικής δράσης (συνδικαλίζονται, απεργούν κ.λπ.).
• Όλα τα όργανα του κράτους οφείλουν να σέβονται τις αρχές της λαϊκής κυριαρχίας και να ασκούν τις αρμοδιότητές τους όπως ορίζει το Σύνταγμα και οι νόμοι (βλ. πηγή).

Σύμφωνα με το άρθρο 26 του Συντάγματος η διάκριση των εξουσιών μεταξύ εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας, συνιστά μια θεμελιώδη έννοια της σύγχρονης δυτικής δημοκρατίας. Η νομοθετική εξουσία έχει την αρμοδιότητα ψήφισης των νόμων του κράτους, η εκτελεστική εξουσία έχει την ευθύνη να ασκεί τη διακυβέρνηση του κράτους και να εκτελεί τους νόμους, ενώ η δικαστική εξουσία έχει την ευθύνη να ερμηνεύει τους νόμους και να θέτει όρια στην αυθαίρετη άσκηση της εκτελεστικής λειτουργίας. Σε ένα σύνηθες σχήμα η εκτελεστική εξουσία αντιστοιχεί στην Κυβέρνηση (Πρόεδρος, Πρωθυπουργός, Υπουργικό Συμβούλιο, δημόσια διοίκηση), η νομοθετική εξουσία στη βουλή και η δικαστική εξουσία στα δικαστήρια (βλ. πηγή).

Η εξουσία που ασκεί το κράτος είναι απρόσωπη και στηρίζεται σε μηχανισμούς διακυβέρνησης, κυρίως δε στις τρεις εξουσίες που αναφέρονται παραπάνω, τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική. Η διάκριση μεταξύ του κράτους ως μηχανισμού και της κοινωνίας ενισχύει την αίσθηση μιας στεγανής διάκρισης, ενός χάσματος μεταξύ κυβερνωμένων και κυβερνώντων. 

Η κρατική εξουσία οφείλει να περιορίζεται ώστε να μην προβαίνει σε αυθαιρεσίες. Γι'  αυτό το λόγο είναι αναγκαία η ύπαρξη φραγμών, διασφαλιστικών της πολιτικής ελευθερίας δικλείδων, ώστε ο λαός να είναι κυρίαρχος και η κρατική εξουσία να αποβλέπει στο συνολικό συμφέρον. Την γενικότερη αυτή ροπή των ασκούντων την κρατική εξουσία προς κατάχρηση της είχε διαπιστώσει και διατυπώσει ένας από τους πρωτοπόρους του γαλλικού Διαφωτισμού ο Μοντεσκιέ στο βιβλίο του "Το Πνεύμα των Νόμων". Εκεί ο γάλλος διαφωτιστής αναφέρει ότι η εμπειρία μας δείχνει πως κάθε άνθρωπος που έχει την εξουσία δεν μπορεί παρά να την καταχραστεί μέχρι εκεί που συναντά περιορισμούς. Η κρατική εξουσία επομένως πρέπει να περιορίζεται και ο περιορισμός αυτός είναι επιτυχής, αποτελεσματικός και σύμφωνος με τα δημοκρατικά δεδομένα όταν η εξουσία κατανέμεται σε περισσότερα από ένα όργανα, μεταξύ των οποίων ασκείται διαρκής έλεγχος (βλ. πηγή)....κ.ο.κ.

Κάπως έτσι παιδιά θα έγραφα εγώ... όποιος θέλει ας με συμπληρώσει.