ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ

Ο ανιψιός Α ρίχνει στο τσάι του πλούσιου θείου του Θ, 10 γρ. δηλητήριο το οποίο είναι θανατηφόρο από 8 γρ. και πάνω για να τον κληρονομήσει. Του το σερβίρει μαζί με το γλυκό η υπηρέτρια Υ, η οποία Υ με δική της πρωτοβουλία έχει τοποθετήσει την ίδια δόση δηλητηρίου γιατί δεν αντέχει τον χαρακτήρα του Θ. Ο Θ πίνει το τσάι, τρώει το γλυκό και πεθαίνει.

Ερωτάται:

(α) Υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος;

(β) Θα άλλαζε η απάντησή σας αν ο ανιψιός Α και η υπηρέτρια Υ έριχναν 4 γρ. δηλητήριο ο καθένας; Οι Α και Υ ήθελαν με τη συμπεριφορά τους αυτή το θανατηφόρο αποτέλεσμα;

Απάντηση:

(α)

Στα εγκλήματα αποτελέσματος (που είναι και  εγκλήματα ενέργειας), είναι προφανές ότι για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης δεν αρκεί η πραγμάτωση της εγκληματικής συμπεριφοράς (άδικο της συμπεριφοράς) και η επέλευση του αποτελέσματος (άδικο του αποτελέσματος) αλλά απαιτείται μεταξύ των δύο αυτών στοιχείων να υπάρχει και αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος.  Επομένως, η προσβολή (βλάβη ή διακινδύνευση) του υλικού αντικειμένου του εγκλήματος (=ζωή) είναι και «αποτέλεσμα» όταν οφείλεται αιτιωδώς στην εγκληματική συμπεριφορά (=ρίχνει δηλητήριο στο τσάι). Έτσι, για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης της ανθρωποκτονίας με πρόθεση (άρθρο 299 παρ. 1 ΠΚ «όποιος...σκότωσε άλλον») δεν αρκεί η επιχείρηση της εγκληματικής συμπεριφοράς και η επέλευση του θανάτου του Θ,  αλλά προαπαιτείται ο θάνατος να προκλήθηκε αιτιωδώς από την εγκληματική συμπεριφορά (=θα πέθαινε ο θείος Θ αν ο ανιψιός του δεν τον δηλητηρίαζε;).

Το γεγονός ότι μεταξύ μιας πράξης και ενός αποτελέσματος υπάρχει αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος δεν σημαίνει ούτε ότι ο υπό κρίση δράστης φταίει, ούτε και ότι μπορεί να τιμωρηθεί. Ο αντικειμενικός αιτιώδης σύνδεσμος είναι στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης και δεν πρέπει, επομένως, να συγχέεται με την ενοχή ή το αξιόποινο.

Στην προκειμένη περίπτωση γίνεται λόγος για υπαλλακτική αιτιότητα που υπάρχει όταν συρρέουν πλείονες όροι, εκ των οποίων ο καθένας μόνος του μπορεί να προκαλέσει αυτοτελώς το αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα, οι Α και Υ χορήγησαν θανατηφόρα δόση δηλητηρίου στον Θ ο καθένας χωριστά (με ξεχωριστή απόφαση) που σημαίνει ότι ακόμα και αν ο Α δεν δηλητηρίαζε τον Θ, ο θάνατος του τελευταίου θα επέρχετο από τη δηλητηρίαση της Υ στο γλυκό του. Στο υπο συζήτηση πρόβλημα που συνιστά στην πραγματικότητα ένα ψευδοπρόβλημα (=αφού η κάθε μία ξεχωριστά εγκληματική συμπεριφορά του καθενός, δύναται αυτοτελώς να βλάψει το ζωή του Θ, δεν θα μπορούσαμε δηλαδή να τιμωρήσουμε τον κάθε ένα υπό κρίση δράστη για απόπειρα ανθρωποκτονίας εκ πρόθεσεως), και επομένως, όταν η πράξη καθενός εκ πλειόνων προσώπων που ενεργούν συγχρόνως αρκεί αυτοτελώς για την πρόκληση του αποτελέσματος που τελικά επήλθε, όλες οι πράξεις είναι αιτίες του αποτελέσματος και έτσι, υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ των δύο εγκληματικών συμπεριφορών.

Οι Α και Υ ευθύνονται ποινικά για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως (ΠΚ 299 παρ. 1) που τέλεσαν κατά παραυτουργία.

(β)

Είναι προφανές ότι η πράξη του καθενός από τους ανωτέρω δράστες (Α και Υ) είναι όρος του αποτελέσματος. Διότι καμία από αυτές δεν μπορεί να θεωρηθεί ελλείπουσα χωρίς να συναπολείπεται και το αποτέλεσμα στη συγκεκριμένη του μορφή. Αν ο Α δεν είχε χορηγήσει τα 4 γρ. δηλητήριο στον Θ, ο τελευταίος θα είχε επιζήσει, αφού θα είχε λάβει μόνο τα 4 γρ. της Υ. Το ίδιο ισχύει και για την Υ.

Επομένως,  γίνεται λόγος για σωρευτική αιτιότητα όπου το αποτέλεσμα προκαλείται από πλείονες όρους οι οποίοι μόνο από κοινού μπορούν να προκαλέσουν βλάβη, όχι όμως ένας έκαστος αυτοτελώς.
Οι Α και Υ ευθύνονται ποινικά για απόπειρα ανθρωποκτονίας από πρόθεση (ΠΚ 42, 299 παρ. 1) που τέλεσαν κατά παραυτουργία διότι κάθε δόση δηλητηρίου απέβη καταστροφική.