ΤΟ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ (ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΠΑΝΤΕΛΗ)

ΤΟ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Το ομοσπονδιακό πνεύμα.

 Όποιες ανθρώπινες ομάδες συνιστούν ομοσπονδία διατηρούν την οντότητά τους, αλλά συμφωνούν να αποτελέσουν από κοινού ένα ευρύτερο σύνολο και να του εκχωρήσουν μέρος της εξουσίας τους. Η εκχώρηση εξουσίας είναι το τίμημα για τη διατήρηση της ταυτότητας κάθε οντότητας, που μετέχει στην ομοσπονδία με την ελεύθερη θέλησή της. Η διατήρηση του κρατικού χαρακτήρα των πολιτειών προσφέρει κάθετο χωρισμό των εξουσιών και έτσι περιορίζει την παντοδυναμία της πλειοψηφίας. Απώτερος σκοπός είναι η πανανθρώπινη αλληλεγγύη και η παγκόσμια ομοσπονδιακή οργάνωση. Στο ομοσπονδιακό κράτος υπάρχει κίνδυνος ισχυρότερο κράτος μέλος να επιβληθεί στα άλλα διαμέσου του ομοσπονδιακού συστήματος, που χρησιμεύει τώρα για σκοπό εντελώς αντίθετο, δηλαδή όχι για συνεργασία ισότιμων κρατών, αλλά για συγκεκαλυμμένη επιβολή συστήματος συγκεντρωτικού, αν όχι ολοκληρωτικού.

Τι είναι ομοσπονδιακό κράτος

Ομοσπονδιακό είναι το κράτος που σχηματίζει η ένωση κρατών. Το ομοσπονδιακό κράτος είναι κυρίαρχο, ενώ τα ομόσπονδα κράτη, που το απαρτίζουν, δεν είναι.

Πως σχηματίζεται

Τα κράτη που προτιμούν την ομοσπονδιακή και όχι την ενιαία οργάνωση επιδιώκουν να συνδυάσουν τα πλεονεκτήματα του μεγαλύτερου μεγέθους, που έχει το ομοσπονδιακό κράτος, και του μικρότερου, που έχουν τα ομόσπονδα.  Στη σημερινή εποχή, πρωταγωνιστικό ρόλο μπορούν να έχουν μόνο κράτη με αξιόλογο μέγεθος πχ ΗΠΑ και Ελβετία. Για όλα τα ομόσπονδα κράτη η συμμετοχή συνεπάγεται περισσότερα οφέλη από απώλειες. Η ομοσπονδιακή οργάνωση του κράτους προϋποθέτει σεβασμό στους θεσμούς. Το ομοσπονδιακό σύστημα είναι κάθετος χωρισμός των εξουσιών. Η διάσπαση της Τσεχοσλοβακίας οφείλεται κυρίως στο ότι την αποτελούσαν μόνο δύο ομόσπονδα κράτη. Το ίδιο πρόβλημα θα αντιμετωπίσει και η Κύπρος, αν γίνει ομοσπονδιακή. Το ομοσπονδιακό κράτος ιδρύεται με Σύνταγμα, δηλαδή με τον ανώτατο κανόνα εσωτερικού δικαίου και όχι με διεθνή συνθήκη. Το ομοσπονδιακό Σύνταγμα το επεξεργάζεται μία συνέλευση. Είναι πάντοτε αυστηρό και ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ ομοσπονδιακού και ομόσπονδων κρατών. Το Σύνταγμα εξασφαλίζει τις αρμοδιότητες που το ομοσπονδιακό κράτος δεν μπορεί να τους αφαιρέσει, και τη συμμετοχή των ομόσπονδων κρατών στα όργανα του ομοσπονδιακού, ώστε να μη μπορεί να μεταβάλλει μόνο του τη νομική τους κατάσταση.

Η ομοσπονδιακή οργάνωση

Αυτή έχει πάντοτε τρία χαρακτηριστικά, την επαλληλία των έννομων τάξεων, την αυτονομία των ομόσπονδων κρατών και τη συμμετοχή τους στα ομοσπονδιακά όργανα. Το ομοσπονδιακό κράτος εμπεριέχει περισσότερα κράτη και περισσότερες έννομες τάξεις, που σχηματίζουν δύο επάλληλα επίπεδα. Στο κατώτερο βρίσκονται τα ομόσπονδα κράτη με τις αντίστοιχες έννομες τάξεις, τη μία δίπλα στην άλλη. Στο ανώτερο βρίσκεται το ομοσπονδιακό κράτος, το υπερκράτος, με την ομοσπονδιακή έννομη τάξη. Οι κανόνες του ομοσπονδιακού κράτους έχουν άμεση εφαρμογή στα ομόσπονδα κράτη, δηλαδή δεν χρειάζονται αποδοχή από τα όργανά τους. Κράτη είναι και το ομοσπονδιακό και τα ομόσπονδα, με τη μόνη διαφορά ότι τα ομόσπονδα δεν είναι κυρίαρχα. Κάθε ομόσπονδο κράτος ασκεί την εξουσία του πάνω σε λαό και σε επικράτεια που συγχρόνως είναι και στοιχεία του ομοσπονδιακού. Τόσο το ομοσπονδιακό κράτος όσο και τα ομόσπονδα έχουν πλήρη κρατική οργάνωση με όργανα και των τριών εξουσιών. Κάθε ομόσπονδο κράτος έχει δικό του Σύνταγμα και δική του νομοθεσία, δηλαδή δικές του αρμοδιότητες, τις οποίες του τις αναγνωρίζει το ομοσπονδιακό Σύνταγμα. Έτσι τα ομόσπονδα κράτη απολαμβάνουν μεγαλύτερη ή μικρότερη νομική αυτονομία.

Είναι προφανές ότι τα ομόσπονδα κράτη δεν απολαμβάνουν την αρμοδιότητα της αρμοδιότητας. Όμως το τεκμήριο της αρμοδιότητας το έχουν κατά κανόνα τα ομοσπονδιακά κράτη. Όλη αυτή η σχετικώς περίπλοκη νομική δομή των ομοσπονδιακών κρατών δεν μπορεί να λειτουργήσει στην πράξη για αυτό τα ομοσπονδιακά κράτη έχουν απαραιτήτως ένα ανώτατο δικαστήριο, που επιβάλλει την τήρηση του ομοσπονδιακού Συντάγματος. Από τέτοιο δικαστήριο, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ξεκίνησε διεθνώς ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων.

Η ομοσπονδιακή οργάνωση βασίζεται στη νομική ισότητα των ομόσπονδων κρατών, ασχέτως προς την έκταση, τον πληθυσμό ή την οικονομική τους δύναμη.  Την ισότητα την εξασφαλίζει η συμμετοχή των ομόσπονδων κρατών στα ομοσπονδιακά όργανα που παράγουν τους ανώτερους κανόνες δικαίου.

Το κατ΄ εξοχήν όργανο για τη συμμετοχή των ομόσπονδων κρατών στον σχηματισμό της βουλήσεως σε ομοσπονδιακό επίπεδο είναι η δεύτερη βουλή. Τα ομοσπονδιακά κράτη έχουν πάντοτε κοινοβούλιο με δύο βουλές. Στην πρώτη αντιπροσωπεύεται ο λαός όλου του ομοσπονδιακού κράτους και κάθε ομόσπονδο κράτος δικαιούται αριθμό εδρών ανάλογο με τον πληθυσμό του. Στη δεύτερη αντιπροσωπεύονται τα ομόσπονδα κράτη κατ΄ αρχήν με ισότητα δηλαδή ανεξαρτήτως προς τον πληθυσμό τους. Τα μέλη της βουλής των κρατών μπορούν να μην εκλέγονται αμέσως αλλά εμμέσως ή ακόμη και να διορίζονται.

Δεν είναι απαραίτητο οι δύο βουλές να έχουν ακριβώς τις ίδιος αρμοδιότητες, αλλά είναι απαραίτητο η μία να μην μπορεί να δρα χωρίς την άλλη. Αν μια βουλή έχει μόνο συμβουλευτικές αρμοδιότητες και όχι αποφασιστικές παύει να υπάρχει ομοσπονδιακό κράτος.

 Και το ομοσπονδιακό κράτος και τα ομόσπονδα έχουν το δικό τους Σύνταγμα. Τα ομόσπονδα είναι ελεύθερα να θέτουν και να μεταβάλλουν τα Συντάγματά τους, εφόσον τηρούν τους όρους του ομοσπονδιακού Συντάγματος. Για την τροποποίηση του ομοσπονδιακού Συντάγματος απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία των ομόσπονδων κρατών.

Ομοσπονδιακό κράτος και ομοσπονδία κρατών

Η ομοσπονδία κρατών δεν αποτελεί κράτος. Από αυτή τη διαφορά πηγάζουν όλες οι διαφορές τους.

Στο ομοσπονδιακό κράτος έχουμε Σύνταγμα ενώ στην ομοσπονδία κρατών διεθνής συνθήκη.

Το ομοσπονδιακό κράτος έχει μία ιθαγένεια ενώ στην ομοσπονδία κρατών δεν υπάρχει κοινή ιθαγένεια.

Διεθνή προσωπικότητα έχει μόνο το ομοσπονδιακό κράτος και όχι η ομοσπονδία κρατών.

Το ομοσπονδιακό κράτος έχει κοινά όργανα και των τριών εξουσιών τα οποία αποφασίζουν με πλειοψηφία ενώ στην ομοσπονδία κρατών έχει μία συνέλευση εκπροσώπων των κρατών μελών, η οποία αποφασίζει με ομοφωνία.

Το ομοσπονδιακό κράτος έχει πάντα δύο βουλές, η μια αντιπροσωπεύει τον πληθυσμό του ως σύνολο και η άλλη τα κράτη μέλη, ενώ η ομοσπονδία κρατών έχει μόνο τη συνέλευση εκπροσώπων των κρατών μελών η οποία ουσιαστικά είναι διεθνής σύσκεψη.

Οι αποφάσεις των κοινών οργάνων έχουν τα ομοσπονδιακά κράτη άμεση εφαρμογή ενώ στις ομοσπονδίες κρατών πρέπει να μετατραπούν σε εσωτερικό δίκαιο από τα αρμόδια όργανα κάθε κράτους μέλους.

Οι σχέσεις των κρατών μελών στο ομοσπονδιακό κράτος είναι εσωτερικού δικαίου ενώ στην ομοσπονδία κρατών διεθνούς. Έτσι οι διαφορές στο ομοσπονδιακό λύνονται δικαστικώς ενώ στην ομοσπονδία μέσω της διπλωματικής οδού.

Τέλος, στα ομοσπονδιακά κράτη τα κράτη μέλη δεν έχουν δικαίωμα να αποχωρήσουν ενώ στις ομοσπονδίες κρατών έχουν.

Έχουν κοινή ιστορική προέλευση και διέπονται από κοινές αρχές απλά αλλού καταλήγουν.

Η ευρωπαϊκή ένωση

Πριν την Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1993 υπήρχαν τρεις ευρωπαϊκές κοινότητες με χαρακτήρα οικονομικό και όχι πολιτικό. Δεν τις χαρακτήριζαν ούτε ομοσπονδία κρατών. Η συνθήκη ιδρύει την ΕΕ που έχει πολιτικό χαρακτήρα, διότι έχει πολλές αρμοδιότητες, ιδίως το κοινό νόμισμα, τη θεσμική συνεργασία και την ασφάλεια. Η συνθήκη του Άμστερνταμ το 1997 προχωρεί ακόμα περισσότερο ορίζει ότι η ΕΕ εφαρμόζει ανεξάρτητα από τα κράτη μέλη την κοινή πολιτική για τις εξωτερικές σχέσεις και την ασφάλεια και προβλέπει ad hoc τον ύπατο εκπρόσωπο του Συμβουλίου υπουργών της ΕΕ.

Η ΕΕ ελέγχει την οικονομική και την εξωτερική πολιτική. Η συνθήκη της Νίκαιας το 2000 προσθέτει ένα άλλο πυλώνα, που αφορά αρμοδιότητες εσωτερικών υποθέσεων και δικαιοσύνης, και κυρίως τη διαχείριση μεταναστευτικών ρευμάτων και την ασφάλεια, θέματα με μεγάλη πολιτική σημασία εξαιτίας της διεθνούς τρομοκρατίας.

Η ΕΕ έχει συνεκτικά στοιχεία πολύ εντονότερα από την ομοσπονδία κρατών αλλά όπως συμβαίνει σε ομοσπονδίες η ΕΕ έχει ιδρυθεί με διεθνής συμβάσεις και όχι με Σύνταγμα και τα κράτη μέλη παραμένουν κυρίαρχα. Τις ιδρυτικές συνθήκες μπορούν τα κράτη μέλη να αναθεωρήσουν με ομοφωνία. Εντούτοις η ΕΕ έχει στοιχεία ομοσπονδιακού κράτους. Έχει κοινοβούλιο εκλεγμένο άμεσο και εκτελεστικό όργανο, την Επιτροπή που είναι υπεύθυνη ενώπιον του Κοινοβουλίου και όχι των κρατών. Επίσης το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που είναι αρμόδιο να εξασφαλίζει την τήρηση των ιδρυτικών συνθηκών κατά την εφαρμογή και την ερμηνεία τους. Αλλά προπάντων τα ευρωπαϊκά όργανα παράγουν συχνά με πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία κανόνες δικαίου άμεσης ισχύος στα κράτη μέλη. Άρα και η πολιτική αποφασίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η νομολογία του ΔΕΚ διακηρύσσει την υπεροχή του ευρωπαϊκού δικαίου έναντι των εθνικών. Η ΕΕ δεν έχει την αρμοδιότητα της αρμοδιότητας και όλες οι αρμοδιότητες της είναι δοτές.

Είναι κάτι περισσότερο από ομοσπονδία κρατών και κάτι λιγότερο από ομοσπονδιακό κράτος, ορισμένοι τη χαρακτηρίζουν μερικώς ομοσπονδιακό κράτος, άλλοι υπερεθνικό οργανισμό.