ΤΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΕΠΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ Α'

·         Η Ιουστινιάνεια κωδικοποίηση (527-565): Επί Ιουστινιανού Α’ συντελείται η δεύτερη κωδικοποίηση των αυτοκρατορικών κανόνων μετά τον Θεοδοσιανό Κώδικα αλλά αυτή τη φορά σε πολύ ευρύτερη βάση το 528/529. Ύστερα από 5 χρόνια το 534 ο Ιουστινιάνειος κώδικας υποβάλλεται σε νέα επεξεργασία (Αναθεωρημένος Κώδικας) με την προσθήκη των διατάξεων που είχαν στο μεταξύ εκδοθεί (το κείμενο αυτής της έκδοσης ήταν διαρθρωμένο σε 12 βιβλία και δεν έχει διασωθεί). Το 530-533 ακολούθησε η κωδικοποίηση του ius και συγκεντρώθηκαν αποσπάσματα από τα έργα των κλασικών ρωμαίων νομικών στον Πανδέκτη (Digesta), που διαιρέθηκε σε 50 βιβλία. Παράλληλα εκδόθηκε ένα διδακτικό βοήθημα για αρχάριος σπουδαστές της νομικής επιστήμης οι Εισηγήσεις (Institutiones), με τις γενικές αρχές όλων των κλάδων δικαίου με πρότυπο το έργο του Γάιου, όπου δίδασκε ο ίδιος ο αυτοκράτορας για αυτό και το κείμενό τους έχουν ισχύ νόμου. Η κωδικοποίηση συμπληρώθηκε με τους μεταγενέστερους νόμους του Ιουστινιανού δηλαδή της Νεαρές Διατάξεις (=>Β’ Έκδοση του Ιουστινιάνειου Κώδικα). Με τις νεαρές ο Ιουστινιανός δεν συμπλήρωσε απλώς τη κωδικοποίηση αλλά επέφερε και σημαντικές αλλαγές με την εισαγωγή νέων θεσμών λόγω και της επίδρασης της Εκκλησίας στο ιδιωτικό δίκαιο (γαμικό, προσωπικό, περιουσιακό δίκαιο και κληρονομική διαδοχή). Σημαντικό ρόλο στην κωδικοποίηση είχε ο Τριβωνιανός που ήταν κάτι σαν Υπουργός Δικαιοσύνης της εποχής αφού προέδρευε των επιτροπών που κωδικοποιούσαν τους νόμους.

·         Οι αντικήνσορες: Θεωρούνται οι δημιουργοί του βυζαντινού δικαίου για τη διδακτική δραστηριότητα τους στις δύο νομικές σχολές της Βηρυτού και της Κωνσταντινούπολης και για το ρόλο τους στον εξελληνισμό των λατινικών κειμένων της κωδικοποίησης. Το ακροατήριο τους δεν περιελάμβανε μόνο ελληνόφωνους φοιτητές αλλά και ολιγάριθμους λατινόφωνους οι οποίοι είχαν ως αντικείμενο την ερμηνεία των Νεαρών Διατάξεων. Οι αντικήνσορες (Δωρόθεος, Θεόφιλος, Κύριλλος, Ισίδωρος, Ιουλιανός κλπ) δεν άφησαν γραπτό διδακτικό έργο. Το περιεχόμενο της διδασκαλίας τους το γνωρίζουμε από έμμεσες πηγές και ειδικότερα από τις σημειώσεις των φοιτητών και από τις summae τους (=summaries-περιλήψεις που γράφτηκαν από αντικήνσορες ή νομομαθείς και αποτελούσαν συνδυασμό επιτομής και μετάφρασης λατινικών κειμένων για πρακτικούς σκοπούς), τα οποία αποτέλεσαν τη βάση νέων έργων που αντικατέστησαν τα αυθεντικά της κωδικοποίησης τα οποία έπαψαν να παράγονται αφού δεν υπήρχαν στην Ανατολή αντιγραφείς που να γνώριζαν καλά τη λατινική γλώσσα. Τα επόμενα κωδικοποιητικά έργα εμφανίζονται με τη μορφή και το περιεχόμενο που τους έδωσαν οι αντικήνσορες.

·         Το κανονικό δίκαιο κατά τους ιουστινιάνειους χρόνους:  (=>το δίκαιο της Εκκλησίας κατά την ιουστινιάνεια εποχή). Εκπονήθηκαν οι πρώτες συλλογές κανόνων όχι με κατάταξη χρονολογική αλλά με θεματικά κριτήρια και συγκεκριμένα η συλλογή της Αντιόχειας μεταξύ 535 και 545 αλλά δε σώζεται. Στηριζόμενος σε αυτή αργότερα ο Πατριάρχης Ιωάννης Γ’ εκπόνησε νέα συλλογή σε 50 τίτλους που ονομάστηκε «Συναγωγή κανόνων εκκλησιαστικών σε τίτλους διαιρεμένη» και περιελάμβανε κανόνες συνοδικούς, αποστολικούς αλλά και ορισμένους κανόνες Πατέρων. Οι συντάκτες τους άντλησαν το υλικό τους από την πλούσια νομοθετική παραγωγή του Ιουστινιανού σε θέματα εκκλησιαστικά ή από την κωδικοποίησή του. Τρεις είναι γνωστές οι συλλογές αυτού του τύπου: (α) μία σε 25 κεφάλαια (β) μία σε 87 κεφάλαια που συντάκτης είναι ο Πατριάρχης Ιωάννης ο Γ’ και (γ) μία συλλογή που ονομάστηκε τριμερή λόγω της δομής της.


Βιβλιογραφία από Ιστορία Δικαίου Α' Εξαμήνου Νομικής Αθηνών