ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑ (ΑΚ 127-137) (ΣΟΣ)

Κάθε άνθρωπος έχει ικανότητα δικαίου δηλαδή ικανότητα να έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις που ρυθμίζονται από το δίκαιο). Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κάθε άνθρωπος έχει την ικανότητα να επιφέρει με τις πράξεις του έννομα αποτελέσματα. Δεν νοείται τέλεση δικαιοπραξίας από κάποιον που δεν έχει την ιδιότητα του ανθρώπου δηλαδή από ζώο, πνεύμα, νομικό πρόσωπο, ή νεκρός.

Ικανότητα για δικαιοπραξία εννοούμε την αυτοπρόσωπη ικανότητα του προσώπου να κάνει δήλωση δικαιοπρακτικής βουλήσεως που κατευθύνεται προς παραγωγή ηθελημένου έννομου αποτελέσματος.
Αν το πρόσωπο δεν έχει ικανότητα δικαίου τότε η δήλωση της βουλήσεως του είναι άκυρη και κατά συνέπεια και η δικαιοπραξία που κατάρτισε.


Ικανός για δικαιοπραξία είναι:

• Ο ενήλικος (ΑΚ 127)
• Ο ενήλικος που δεν βρίσκεται σε παροδική δικαιοπρακτική ανικανότητα (ΑΚ 131)

Ο νόμος τα πρόσωπα τα διακρίνει ανάλογα με την δικαιοπρακτική τους ικανότητα σε:
(α) απολύτως ικανά
(β) απολύτως ανίκανα
(γ) παροδικά ανίκανα
(δ) περιορισμένως ικανά

Ανίκανοι για δικαιοπραξία είναι (ΑΚ 128):

• Όσοι δεν συμπλήρωσαν το 10ο έτος (νήπια).
• Όσοι βρίσκονται σε κατάσταση πλήρους στερητικής συμπαράστασης.

Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλονται (ΑΚ 1666):
(α) Ο ενήλικος  που λόγω ψυχικής ή διανοητικής ή σωματικής αναπηρίας αδυνατεί να φροντίσει τις υποθέσεις του.
(β) Ο ενήλικος που λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού εκθέτει σε κίνδυνο στέρησης τον εαυτό του, τον σύζυγο, τους κατιόντες και τους ανιόντες του.
(γ) Ο ανήλικος στο τελευταίο έτος της ανηλικότητάς του.
(δ) Όποιος εκτίει ποινή στερητική της ελευθερίας τουλάχιστον 2 ετών.

Περιορισμένα ικανοί για δικαιοπραξία είναι (ΑΚ 129, 134-137):

1. Ανήλικοι που συμπλήρωσαν το 10ο έτος.
2. Αυτοί που βρίσκονται σε μερική στερητική ή επικουρική συμπαράσταση.

Αυτοί που βρίσκονται σε μερική στερητική ή επικουρική συμπαράσταση μπορούν να καταρτίσουν ορισμένες δικαιοπραξίες μόνοι τους τις οποίες τις ορίζει το δικαστήριο που όρισε τον δικαστικό συμπαραστάτη τους.

Παροδικά ανίκανοι για δικαιοπραξία είναι (ΑΚ 131):

1. Όσοι δεν έχουν συνείδηση των πραττομένων πχ τοξικομανείς, μεθυσμένοι 
2. Όσοι βρίσκονται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής τους.

Στην παροδική ανικανότητα όποιος έχει έννομο συμφέρον πρέπει να την αποδείξει.Συνέπεια της ανικανότητας για δικαιοπραξία είναι η ακυρότητα της δήλωσης βούλησης και συνακόλουθα και της δικαιοπραξίας αφού η δήλωση βούλησης είναι ουσιώδες στοιχείο της δικαιοπραξίας (σκοπός της διάταξης η προστασία των ανικάνων) (ΑΚ 130).

 

Ο νόμος δεν αντιμετωπίζει ενιαία τοςυ ανήλικους αλλά καθιερώνει βαθμίδες ανάλογα με την ηλικία τους και αντίστοιχα προσδιορίζει τις δικαιοπραξίες που τους επιτρέπει να επιχειρήσουν:

 

• Ο ανήλικος που συμπλήρωσε το 10ο έτος (ΑΚ 134): μπορεί αυτοπρόσωπα να δικαιοπρακτεί και να αποκτά δικαιώματα αλλά δεν μπορεί να αναλάβει καμία νομική υποχρέωση. Συνεπώς μόνο η δωρεά προς ανήλικο είναι έγκηρη. Όλες οι άλλες συμβάσεις είναι άκυρες.
• Ο ανήλικος που συμπλήρωσε το 14ο έτος (ΑΚ 135): μπορεί να αναλαμβάνει υποχρεώσεις αλλά μόνο μετρητοίς και με χρήματα που του δόθηκαν ως χαρτζιλίκι ή κέρδισε από την εργασία του (έστω και παράνομη) ή που του δόθηκαν με εξουσία διαθέσεως και εννοείται όχι υψηλού τιμήματος δικαιοπραξία. Δεν μπορεί να διαθέσει χρήματα που κέρδισε από τυχερά παιχνίδια. Η καταβολή οφειλόμενων ποσών προς τον ανήλικο γίνεται από τους γονείς του (ΑΚ 1510 γονική μέριμνα). Επίσης μπορεί να είναι κατά ΑΚ 123 αντιπρόσωπος.
• Ο ανήλικος που συμπλήρωσε το 15ο έτος (ΑΚ 137-138): μπορεί να συνάψει σύμβαση εργασιας και να κάνει όλες τις απαραίτητες πράξεις για να συντηρήσει την οικογένειά του σε περίπτωση που νυμφευθεί.
•