Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑ (ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ - ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ)

Μετά την κατάλυση του ολιγαρχικού καθεστώτος 403/402 μετά από πρόταση του Ευκλείδη, οι Αθηναίοι ψηφίζουν τον νόμο περί διαιτησίας.

Στον Αθηναϊκό νόμο, η συμφωνία διαιτησίας υποδηλώνεται από τη φράση «βούλωνται διαιτητήν ελέσθαι». Σε άλλα σημεία, η συμφωνία αναφέρεται ως «συνθήκη». Συχνά προηγείται η κλήτευση του αντιπάλου – πρόκλησις. Η συμφωνία διαιτησίας μπορεί να είναι είτε προφορική είτε έγγραφη, μπορεί να είναι ενώπιον μαρτύρων είτε χωρίς καμία δημοσιότητα.

Περισσότερο η μορφή της συμφωνίας υπαγορεύεται από υποκειμενικούς παράγοντες που σχετίζονται με τους πρωταγωνιστές της αντιδικίας και τον κοινωνικό και επαγγελματικό τους περίγυρο. Αν τα μέρη ανήκουν στον ίδιο κοινωνικό – επαγγελματικό χώρο, ο έγγραφος τύπος της συμφωνίας είναι περιττός. Αν, αντίθετα, ανήκουν σε διαφορετικούς κοινωνικούς – επαγγελματικούς χώρους, τότε η συμφωνία της διαιτησίας περιβάλλεται τον έγγραφο τύπο και προβλέπονται σε αυτήν όλα τα επιμέρους στοιχεία της διαιτησίας (σαν διαιτητική διαδικασία) από τον ορισμό των διαιτητών μέχρι την εκτέλεση της διαιτητικής απόφασης.

Η διαιτητική διαδικασία επεκτείνεται σε ένα ευρύ κύκλο προσώπων: (α) πολίτες (β) μέτοικοι ή ξένοι (γ) εκ γενετής ελεύθεροι πολίτες ή απελεύθεροι (δ) άνδρες ή γυναίκες (ε) ενήλικες ή ανήλικοι, όλοι έχουν πρόσβαση στην διαιτητική οδό.

Για τον διαιτητή επίσης η ιδιότητα του πολίτη της πόλεως δεν αποτελεί προϋπόθεση για την ανάληψη των καθηκόντων του σαν διαιτητής. Οι γυναίκες και οι δούλοι δεν νομιμοποιούνται να αναλάβουν καθήκοντα διαιτητών για την επίλυση μιας ιδιωτικής διαφοράς.

Ο όρος που συναντούμε στις πηγές συχνά για να υποδηλώσει τους διαιτητές είναι ο όρος «φίλοι». Γιατί αντίθετα, από την πολιτειακή δικαιοδοσία, η διαιτησία αποτελεί διαλλακτικότητα και εμπιστοσύνη, οι συνθήκες ανάμεσα στους αντιπάλους πρέπει να είναι ειρηνικές για να αφεθούν στις συμβουλές – αποφάσεις του κοινωνικού και οικογενειακού τους περίγυρου (καλός πολίτης για τον Ισοκράτη).

Πεδίο άσκησης της διαιτησίας είναι οι ιδιωτικές έννομες σχέσεις όπως:

(α) διαχείριση περιουσίας ανηλίκου

(β) διανομή κληρονομιαίας περιουσίας

(γ) ύψος προίκας

(δ) περιουσιακές διαφορές μεταξύ αδελφών

(ε) καταβολή αποζημιώσεως για ελαττώματα πωληθέντος πράγματος

(στ) υποχρεώσεις εγγυητών

(ζ) χρηματικό δάνειο μεταξύ μελών ενός συλλόγου

(η) εξύβριση

κ.ο.κ.

Η διαιτητική διαδικασία αρχίζει την προκαθορισμένη μέρα στον προκαθορισμένο τόπο και πραγματοποιείται κεκλεισμένων των θυρών. Συνιστά υπόθεση «μεταξύ φίλων» που υποχρεούται να τηρήσουν το καθήκον εχεμύθειας και να μην διαδώσουν τίποτα από την διαδικασία της διαιτησίας.

Η επίλυση της διαφοράς με γνώμονα την επιείκεια συμπίπτει με την απόφαση η οποία λαμβάνεται κατά τρόπο ώστε να θίγει και να ευνοεί  εξίσου τα έννομα συμφέροντα των αντιπάλων.

Η συμφωνία διαιτησίας περιλαμβάνει τη ρήτρα εκτελεστότητας της απόφασης, η οποία υποδηλώνεται από το ρήμα «εμμένειν». Με τη ρήτρα αυτή τα μέρη δεσμεύονται, καμιά φορά και ενόρκως, ότι θα σεβαστούν την απόφαση που θα εκδώσει ο διαιτητής, η οποία όμως είναι εκτελεστή ακόμα και αν δεν γίνει ρητή σχετική διακήρυξη.

Ο Αθηναϊκός νόμος καθιστά αμετάκλητες τις αποφάσεις των ιδιωτικών διαιτητών.