ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ - ΡΩΜΑΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΕΠΙΤΟΜΗ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ:ΡΩΜΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

104.Ρωμ.κατάκτηση:2 αιώνας-31π.Χ.Εκρωμαίστικε το ιδιωτικό δίκαιο γύρω στον 3^οαιώνα ενώ το δημόσιο δίκαιο. Αρκετά νωρίτερα

105.Ρωμαικό δίκαιο:

α)δίκαιο της αυτοκρατορίας:

-leges

-edictaτων αρχόντων

-συγκλητικά δόγματα

-γνωμοδοτήσεις νομομαθών

-αυτοκρατορικές διατάξεις

β)επαρχιακό δίκαιο:

νομοθετικά μέτρα Ρωμαίων για συγκεκριμένη επαρχία(δικ.ρωμαικής προέλευσης)

iusgentium:μη ρωμαϊκής προέλευσης κανόνες δικαίου τους οποίους όμως

αναγνωρίζουν, αποδέχονται και εφαρμόζουν και οι ίδιοι.Δεσμευτικός χαρακτήρας λόγω διεθνούς συμβάσεως Ρώμης-άλλων κρατών βάση της αρχής της fides.

1.Το δίκαιο της αυτοκρατορίας

106.leges:διαδικασία θέσπισης:

-πρόταση στη Σύγκλητο

-εκτίθεται σε κοινή θέα για 3 εβδομάδες

-υποβάλλονται υποδείξεις

-ψηφίζεται

-τίθεται σε ισχύ μετά την ψήφιση

-δημοσιεύεται ο νόμος

3 μέρη μιας lex: προοίμιο/κυρίως κείμενο/κύρωση νόμου

3 είδη ανάλογα με κυρώσεις: τέλειος νόμος/ημιτελής νόμος/ατελής νόμος

107.έννοια του lex:κανόνας δικ, αναγκαστικού χαρακτήρα που προτείνεται από αρμόδιο

άρχοντα και ψηφίζεται από τη λαϊκή συνέλευση.

108.Ρωμαική ολιγονομία και οι moresmaiorum.Κύριο χαρακτηριστικό του ρωμ

ιδιωτικού δικ η ολιγονομία. ΟΧΙ legesγια πατρική εξουσία, κυριότητα, ενοχ. δεσμό,

κληρονομική διαδοχή.

109.Δωδεκάδελτος και ο Ακουίλιος νόμος. Περιπτωσιολογικός χαρακτήρας ΑΛΛΑ

μακρόβια έργα

ο Δωδεκάδελτος θεωρούνταν βάση του ρωμ.δικ και ρύθμιζε θέματα αδικοπραξιών

ο Ακουίλιος νόμος ήταν συνοπτικός και αποτέλεσε τον πυρήνα του δικ των

αδικοπραξιών μέχρι τους νεότερους χρόνους(τρία κεφάλαια)

110.Αυτοκρατορικές διατάξεις. αποτελούσαν πηγή δικ αλλά κατέληξαν σχεδόν

αποκλειστική πηγή δικ

111.Νομικό θεμέλιο της αυτοκρατορικής εξουσίας.imperium:περιελάμβανε στρατιωτικές

και πολιτικές εξουσίες που παρείχε στους ανώτατους άρχοντες η μια από τις ρωμ

συνελεύσεις./ οι εξουσίες που το δημοκρατικό καθεστώς αναγνώριζε στους δημάρχους

ανήκουν στον αυτοκράτορα/ οι εξουσίες του ηγεμόνα βρίσκουν νομοθετικό έρεισμα

στην αυθεντία του(auctoritas)

112.Princepslegibussolutus. «Ο μονάρχης είναι πάνω από τους νόμους». Δε δεσμεύεται

ούτε από τους ίδιους του τους νόμους ή τις διατάξεις.

113.Το νομολογιακό δικ. Κυρίως των πραιτόρων.Ανάγκη καταγραφής του στην πορεία.

Συνέπεια:χάνει την διαρκή ανανέωση και προσαρμογή του ισχύοντος δικ στις

εκάστοτε ανάγκες.

114.Η νομική επιστήμη.Πρωτοεμφανίζεται τον 3ο αιώνα π.Χ.Πρότυπό της οι αθηναϊκές

φιλοσοφικές και ρητορικές σχολές.Οι νομικοί κατέχουν υπαλληλικές θέσεις,είναι στη διάθεση του αυτοκράτορα,συντάσσουν δικαιοπρακτικά έγγραφα,συμβουλεύουν σε

υποθέσεις.

115.Η μέθοδος των νομικών του κλασικού δικ.περιπτωσιολογική και εξυπηρετεί

συγκεκριμένες πρακτικές ανάγκες

116.Η δικαιοπλαστική δύναμη της νομικής επιστήμης.συνδέεται με το προσωπικό κύρος

των πρώτων νομομαθών(μέλη ιερατείου ή της συγκλητικής αριστοκρατίας)έθεσαν

νέους κανόνες δικ είτε σε θέματα που δεν ρυθμίζονται από το iuscivileή το

πραιτοριανό δικ είτε ακόμα διεύρυναν το πεδίο εφαρμογής ορισμένων ισχυουσών

διατάξεων

117.iuspublicerespondendi.ο Αύγουστος απονέμει σε ορισμένους νομικούς το προνόμιο

να εκδίδουν γνωμοδοτήσεις./ οι γνώμες έπρεπε να είναι ομόφωνες για να είναι

δεσμευτικές.

118.ο Αναφορικός νόμος.Για να μπει ένα τέλος στην ανασφάλεια του δικ από την επίκληση αντιφατικών μεταξύ τους απόψεων.

2.Το δίκαιο των επαρχιών.

119.Περιεχόμενο.αποτελείται από τα ήδικτα που εκδίδουν οι ρωμ διοικητές των

διαφόρων επαρχιών και αφορούν την οργάνωση της συγκεκριμένης επαρχίας. Έχουν

πολλές ομοιότητες μεταξύ τους.

3.Τα τοπικά δίκαια.

120.Οι αλληλεπιδράσεις.Υπήρχαν πολλές αλληλεπιδράσεις ρωμ”ελλ δικ.

121.Το έθιμο.τα τοπικά δικ=έθιμα για τους ρωμαίους./ το έθιμο είχε βέβαια υποτιμηθεί

λειτουργούσε κυρίως στο πεδίο του δημόσιου δικ

122.Η επικράτηση μετά το 212 παράνομων εθίμων. Ισχύς τοπικών δικαίων περιορίζεται.

Επικράτηση παράνομων εθίμων κυρίως στον τομέα του ιδιωτικού δικ.π.χ.:αποκήρυξη,

Ενεχύραση τέκνων για εξασφάλιση απαίτησης, εγγύηση για εξασφάλιση επιστροφής

Προικώων.

123.Θεωρία εθίμου.εκφράζεται μέσα από αποσπάσματα του Πανδέκτη επεξεργασμένα

από νομικούς κατά το Μεσαίωνα’ρωμαιο-κανονική θεωρία του εθίμου.

124.Ο αναγκαστικός χαρακτήρας του εθίμου.Μόνο αν έχει ορθολογικό και αληθές

περιεχόμενο και δεν προσκρούει στο νόμο.

125.Η νομική γλώσσα των ρωμαϊκών επαρχιών.Γλωσ.συνύπαρξη λατινικής-ελληνικής.Ταυτόχρονα εξελληνισμός λατινικών λέξεων,λατινικές λέξεις με ελληνικό περίβλημα.Μετά το 212 μ.Χ. ο Διοκλητιανός επιβάλλει τη χρήση της λατινικής σε όλα τα επίσημα έγγραφα.

Β.ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

126.Πρόσωπα,πράγματα και αγωγές. Δίκαιο των προσώπων, δίκαιο των πραγμάτων, δίκαιο των αγωγών(η διαίρεση σύμφωνα με τον Γάϊο.

1.Τα πρόσωπα-Οικογενειακό δίκαιο

127.Τα υποκείμενα του δικαίου. Πλήρης ικανότητα δικαίου στους εκ γενετής και αυτεξούσιους ρωμ. Πολίτες/ paterfamilias:πλήρη ικανότητα δικ.

Σύζυγος:υπό την εξουσία του συζύγου,του πατέρα ή ενός επιτρόπου

Τέκνα:υπό τον πατέρα/ απαλλάσσονται με θάνατο εξουσιαστή ή καταδίκη του σε στέρηση της ιδιότητας του πολίτη ή με χειραφεσία.

Δούλοι:ΟΧΙ Υ δικ.

128.Ο ρωμ. Γάμος. διαρκής συμβίωση: πρόθεση των συμβιούντων να είναι σύζυγοι/ μόνη προϋπόθεση η πραγματική συμβίωση των συζύγων.

129.Προϋποθέσεις του γάμου.

-ιδιότητα του πολίτη

-συμπλήρωση νόμιμης ηλικίας

-συγκατάθεση του εξουσιαστή(αν υπάρχει)

-συναίνεση μελλονύμφων

κωλύματα:

συγγένεια κατ'ευθεία γραμμή και εκ πλαγίου μέχρι 3^ουβαθμού

ύπαρξη προηγούμενου γάμου

οι στρατιωτικές υποχρεώσεις

130.Η συζυγική εξουσία.(manus)

συνέπειες νόμιμου γάμου:

υποχρέωση σύστασης προίκας

τήρηση πίστης εκ μέρους της γυναίκας

αναγνώριση τέκνων ως γνήσια και όχι νόθα

σύσταση manus

τυπική μεταβίβαση της εξουσίας από το μέχρι τότε φορέα της στο σύζυγο

ο σύζυγος να ασκεί την εξουσία συνέχεια επί ένα χρόνο χωρίς απουσία μεγαλύτερη των 3 νυχτών

131.Περιουσιακές συνέπειες γάμου.

IfΟΧΙ κτήση εξουσίας από σύζυγο: οι σύζυγοι κληρονομούνται από τους εξ αίματος συγγενείς/ δε γεννάται υποχρέωση διατροφής της συζύγου σε βάρος του συζύγου,

Ifκτήση εξουσίας: η σύζυγος καλείται στην εξ αδιαθέτου διαδοχή στην τάξη των θυγατέρων/ υποχρέωση διατροφής της γυναίκας

132.Η προίκα (dos). Η σύσταση προίκας πραγματοποιείται μέσω τυπικής δικαιοπραξίας/ δεν προβλέπεται περίπτωση επιστροφής προικώων/ αργότερα καθιερώθηκε ειδική αγωγή για την επιστροφή των προικώων.

3 μορφές προίκας:

-dosrecepticia: στη σχετική συμφωνία περιελήφθη ρητή πρόβλεψη επιστροφής

προικώων σε περίπτωση λύσης γάμου

-dosprofecticia: αν λυθεί ο γάμος τα προικώα επιστρέφονται στον προικοδότη

-dosadventicia: συνιστάται από την ίδια τη σύζυγο αν είναι αυτεξούσια ή από τρίτο

πρόσωπο και ΔΕΝ προβλέπεται επιστροφή της προίκας σε

περίπτωση λύσης γάμου.

133.Επιστροφή των προικώων. Εισαγωγή ειδικής ρήτρας στο γαμήλιο συμβόλαιο για υποχρέωση επιστροφής όλων ή μέρους των προικώων σε περίπτωση διαζυγίου./ και θέσπιση αγωγής περιουσιακών στοιχείων της συζύγου, έγερσή της από τη σύζυγο,αργότερα και από τον προικοδότη πατέρα.

134.Οι παρακρατήσεις.υπαγορεύονται από λόγους ηθικούς είτε περιουσιακούς.το ύψος τους καθόριζε ο δικαστής.Στο κλασικό ρωμ δικ το ύψος αυτό ήταν προκαθορισμένο:για μοιχεία της συζύγου παρακρατούσε το 1/6.για ελαφρότερα παραπτώματα το 1/8.ifπαράπτωμα του συζύγου πρέπει να επιστρέψει την προίκα στη σύζυγο.

135.Περιορισμοί διαθέσεως των προικώων.Μετά τη νομοθεσία του Αυγούστου:τα προικώα ακίνητα δε γίνεται να απαλλοτριωθούν χωρίς τη συγκατάθεση της συζύγου/ ΟΧΙ σύσταση υποθήκης σε ακίνητο της συζύγου προς ικανοποίηση δανειστή του συζύγου.

136.Λύση του γάμου.με το θάνατο του ενός από τους συζύγους ή απώλεια της ιδιότητας του πολίτη ή με διαζύγιο

-λύση είτε μονομερής είτε κοινή συναινέσει. Σε περίπτωση μοιχείας της συζύγου, ο σύζυγος υποχρεούται να πάρει διαζύγιο

-η άρση της συζυγικής εξουσίας γίνεται μέσω μιας τυπικής δικαιοπραξίας.

137.Η πατρική εξουσία.Σαν την εξουσία του κυρίου πάνω στους δούλους. Έχει δικαίωμα έκθεσης,σωματικού κολασμού των τέκνων μέχρι θανάτου,πώλησης και ενεχύρασης των τέκνων,αποπομπής του κατιόντα από την εστία(για αποκλήρωση πρέπει ρητή διάταξη στη διαθήκη).Είναι κύριος της οικογενειακής περιουσίας και των στοιχείων που βρίσκονται υπό την ελεύθερη διαχείριση τέκνων και δούλων

Στις αδικοπραξίες:ο paterκαταβάλει την προβλεπόμενη ποινή ή παραδίδει τον υπεξούσιο δράστη στην εξουσία του θύματος

138.Υιοθεσία και εισποίηση.

-εισποίηση: ο εισποιούμενος, πρόσωπο αυτεξούσιο, εισέρχεται σε μια νέα οικογένεια και τίθεται υπό την πατρική εξουσία του εισποιούντος.

-υιοθεσία: ο υιοθετούμενος είναι υπεξούσιο πρόσωπο, που αποσπάται από την εξουσία του φυσικού της φορέα, για να περιέλθει στην εξουσία του υιοθετούντος.Διαδικασία:

α)τριπλή πώληση-τριπλή απελευθέρωση (ο υπεξούσιος γίνεται αυτεξούσιος)

β)αξίωση υιοθετούντος προς τον πρώην εξουσιαστή, διεκδικώντας πατρική εξουσία

επί του υιοθετημένου

2.Κληρονομικό δίκαιο

139.Ηereditas. καθολική διαδοχή στο σύνολο των περιουσιακών στοιχείων που είχε ο αποβιώσας.

Αρχικά την ιδιότητα του heres(κληρονόμοι)είχαν μόνο τα υπεξούσια πρόσωπα του paterfamilias. Αυτοί ονομάζονταν sui.

Ο paterfamiliasδεν δικαιούται να τους παρακάμψει ορίζοντας άλλο κληρονόμο

Τα πρόσωπα αυτά αποκτούν την ιδιότητα του κληρονόμου ακόμη κι αν δεν το επιθυμούν

140.Bonorumpossession.εκτός από τους sui(κατιόντες και η υπεξούσια του τεθνεώτος συζύγου)

την προστασία τους ανέλαβε ο πραίτορας με τη χορήγηση ειδικού ενδίκου βοηθήματος. Αυτό συνίσταται στην παραπομπή του δικαιούχου στη νομή της κληρονομιαίας περιουσίας.

141.Η εξ αδιαθέτου διαδοχή.

-καλούνται οι suiή ο πλησιέστερος συγγενής κατ'αρρενογονία,αν δεν υπάρχουν ούτε εκ πλαγίου συγγενείς εξ αρρενογγονίας αδέσποτη η κληρονομιά.

-Στα κλασικά χρόνια:

όλοι οι κατιόντες

πρόσωπα που προβλέπονται στην εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή του iuscivile

οι εξ αίματος συγγενείς μέχρι 3^ουβαθμού, από μητρική ή πατρική πλευρά

ο επιζών σύζυγος.(προϋπόθ.τέλεση νόμιμου κατά το iuscivile, γάμου)

142.Η εκ διαθήκης διαδοχή.αποκλείει την εξ αδιαθέτου διαδοχή.

3 μορφές διαθηκών:(με τυπικό χαρακτήρα)

-ενώπιον λαϊκής συνέλευσης(συνδυασμός δημόσ διαθήκ και υιοθεσίας)

-«διαθήκη με χαλκό και ζυγό»(ο αγοραστής αναλαμβάνει την υποχρέωση να

μεταβιβάσει την περιουσία μετά το θάνατο του πωλητή στο πρόσωπο υπέδειξε ο

διαθέτης-πωλητής)

-προφορική διαθήκη,ενώπιον των ρωμ στρατηγών

Στις διαθήκες πραιτορικού δικ, ο πραίτωρ έχει την εξουσία να παρακάμψει στη νομή κληρονομιαίων περιουσιακών στοιχείων πρόσωπα κατονομαζόμενα σε διαθήκες που δεν καταρτίστηκαν με έναν από τους τρόπους που απαιτεί το iuscivile.(πρέπει όμως το έγγραφο της διαθήκης να έχει σφραγιστεί μπροστά σε μάρτυρες.

143.Οι αναγκαίοι κληρονόμοι.

-ο paterfamiliasυποχρεούται να μνημονεύσει στη διαθήκη του όλα τα πρόσωπα των sui, που με το θάνατό του καθίστανται αυτεξούσια. Η παράλειψη ενός από αυτά είτε συνεπάγεται ακυρότητα είτε καλείται ο suusπου παραλείφθηκε.

-στο κλασικό δικ:ένδικο βοήθημα στους αναγκαίους κληρονόμους, μέσω του οποίου δικαιούνται να προσβάλουν τη διαθήκη, μέμψη άστοργης διαθήκης.

-ελάχιστο μερίδιο αναγκαίων κληρονόμων=νόμιμη μοίρα’από πρακτική των δικαστηρίων. Ifέλαβε λιγότερα, είτε ζητάει ακύρωση διαθήκης είτε θα αρκεστεί σ' αυτά που πήρε.Στο μετακλασικό δικ θα μπορούσε να ζητήσει και τη συμπλήρωση του μεριδίου του.

3.Εμπράγματο δίκαιο.

144.Νομή.(φυσική εξουσίαση ενός πράγματος με διάνοια κυρίου)

κλασικό δίκαιο:2 είδη νομής

-νομή που μέσω της χρησικτησίας οδηγεί σε κτήση κυριότητας και προστατεύεται

με την πουβλικιανή αγωγή.

-νομή που προστατεύεται με τα παραγγέλματα αλλά δεν οδηγεί σε κτήση

κυριότητας.

145.Κυριότητα.-η έννοιά της άλλαξε κατά τη διάρκεια των αιώνων.

146.Η κυριότητα του αρχαϊκού δικ. Η έννοιά της συγχέεται με της νομής. Κύριος είναι αυτός που έχει ισχυρότερο δικαίωμα να νέμεται το πράγμα σε σχέση με κάποιον τρίτο. Η αρχαϊκή κυριότητα έχει χαρακτήρα σχετικό και όχι απόλυτο.

147.Προκλασική κυριότητα. Πραιτορική κυριότητα ή βονιταρία κυριότητα. Υπάρχει δυνατότητα άσκησης διεκδικητικής αγωγής που είναι είτε εμπράγματη είτε ενοχική. Αρχίζει να αποκτά απόλυτο χαρακτήρα.

148.Η κυριότητα του κλασικού ρωμ δικ.

3 μορφές κυριότητας.:

-κυριότητα του iuscivile-για ρωμ πολίτες/ για ακίνητα στην ιταλική χερσόνησο

-κυριότητα του πραιτορικού δικαίου/ όταν δεν τηρείται ο τύπος που απαιτείται

για τη μεταβίβαση κατά το iuscivile.

-κυριότητα των επαρχιακών ακινήτων.ανήκει στο κράτος και στους πολίτες

αναγνωρίζεται μόνο δικαίωμα νομής και επικαρπίας.

149.Η κυριότητα του μετακλασικού δικ.Η έννοιά της συγχέεται πιθανότατα λόγω ελληνιστικών επιδράσεων.

150.Περιορισμοί της κυριότητας. Για να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον αλλά και ιδιωτικά συμφέροντα κυρίως για γειτονικά ακίνητα.

151.Τρόποι κτήσης κυριότητας. ΟΧΙ διάκριση σε πρωτότυπους και παράγωγους,μόνο στο κλασικό αρχίζει να ξεχωρίζει ο παράγωγος τρόπος.

152.Παράγωγοι τρόποι κτήσης κυριότητας. Επιβάλλεται η τήρηση ορισμένου τύπο-κατάρτιση αφηρημένης δικαιοπραξίας που έχει τη μορφή είτε της εικονικής πώλησης, είτε της εικονικής δίκης.

Ή ακόμη και μόνο με την παράδοση της νομής.Προϋποθέσεις:

-ο μεταβιβάζων να είναι κύριος του πράγματος

-το πράγμα να μην ανήκει στην κατηγορία πραγμάτων η μεταβίβαση των οποίων

απαιτεί τήρηση ορισμένου τύπου.

-ύπαρξη νόμιμης αιτίας

153.Πρωτότυποι ή φυσικοί τρόποι κτήσης κυριότητας. 3 ενότητες:

-με κατάληψη νομής πράγματος

-κτήση κυριότητας καρπών

-κτήση κυριότητας σε περίπτωση ένωσης πραγμάτων που ανήκουν σε διαφορετικούς κυρίους

154.Χρησικτησία.

-αρχαϊκό δίκ.(usus).μετά την πάροδο δύο ετών προκειμένου για ακίνητο ή ενός έτους για κινητό. Προϋπόθ.:να αντλεί το δικαίωμά του από τον νόμιμο δικαιούχο.

-κλασικό δικ.(usucapio).Προϋποθέσεις:

-πράγμα δεκτικό χρησικτησίας

-νόμιμος τίτλος

-καλή πίστη νομέα

-πάροδος ορισμένου χρόνου

155.Εμπράγματη ασφάλεια.

Fiducia: μεταβίβαση της κυριότητας από τον οφειλέτη στο δανειστή προκειμένου να εξασφαλιστεί απαίτηση δανείου. Σε περίπτωση εξόφλησης ο δανειστής υποχρεούται να επαναμεταβιβάσει την κυριότητα στον οφειλέτη.

Pignus:ενέχυρο χωρίς παράδοση της νομής, η οποία παραμένει στον οφειλέτη.

Αντικείμενο εμπράγματης ασφάλειας μπορεί να είναι κάθε κινητό ή ακίνητο.(κάθε πράγμα)

156.Νόμιμη υποθήκη.δυνατότητα σύστασης υποθήκης πάνω στο σύνολο των περιουσιακών στοιχείων ενός προσώπου η οποία πηγάζει από σύμβαση δανειστή-οφειλέτη.

Πηγή: http://siderisilias.pblogs.gr