Κυριακή 5 Αυγούστου 2012

ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΚΑΙΟΥ - ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ


ΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Χρονικό Πλαίσιο
Α. Δίκαια της Ελληνικής Αρχαιότητας
1. Αρχαϊκοί χρόνοι (8ος – 6ος αιώνας π.Χ.)
Ανάμεσα στα τέλη των μυκηναϊκών χρόνων και στις απαρχές της αρχαϊκής περιόδου κατά τον 8ο αιώνα, μεσολαβεί ένα κενό στις γνώσεις μας, γεγονός που οδήγησε τους ιστορικούς να αποκαλέσουν την περίοδο αυτή «σκοτεινούς χρόνους».
Η αρχαϊκή περίοδος σηματοδοτείται από τρία σημαντικά συμβάντα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του δικαίου των αιώνων που ακολούθησαν: τη χρησιμοποίηση του φοινικικού αλφαβήτου, την κοπή νομίσματος και τη δημιουργία της πόλεως – κράτους.
2. Κλασσικοί χρόνοι (5ος – 4ος αιώνας π.Χ.)
Κατά τους κλασσικούς χρόνους οι περισσότερες κοινωνίες του ελλαδικού χώρου έχουν οργανωθεί σε πόλεις – κράτη.
Οι πηγές για τη γνώση του δικαίου της εποχής πολλαπλασιάζονται, χάρη στην πληθώρα των ιστορικών, των φιλοσόφων και των ρητόρων που έζησαν και έγραψαν στην κλασική Αθήνα.  Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι πληροφορίες που μας παρέχουν οι επιγραφές, για τον επιπλέον λόγο ότι δεν περιορίζονται μόνο στην Αθήνα. Οι επιγραφικές μαρτυρίες (ψηφίσματα της βουλής και του δήμου, νόμοι) μας πληροφορούν για θέματα κυρίως δημόσιου και ποινικού δικαίου, ενώ οι φιλολογικές επεκτείνονται λεπτομερέστερα και σε ζητήματα ιδιωτικού δικαίου.
3. Ελληνιστικοί χρόνοι (301 π.Χ. – 212 μ.Χ.)
Ξεκινούν με τη σταθεροποίηση των ελληνιστικών μοναρχιών των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πόλεις – κράτη εξακολουθούν να υπάρχουν αλλά είτε εντάσσονται γεωγραφικά και πολιτικά σε ένα από τα ελληνιστικά βασίλεια είτε, διατηρώντας γεωγραφική ανεξαρτησία, αναγκάζονται να συμμορφωθούν προς τις υποδείξεις ενός μονάρχη ή ακόμα, μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας και της Αχαΐας από τους Ρωμαίους.
Χρονολογία λήξης των ελληνιστικών χρόνων είναι δύσκολο να τεθεί. Είναι γεγονός ότι το αλεξανδρινό πνεύμα δεν εξάλειψε με την κατάληψη της Αλεξάνδρειας από τους Ρωμαίους το 31 π.Χ.
Β. Ρωμαϊκό Δίκαιο
Το Ρωμαϊκό Δίκαιο γνώρισε τέσσερις περιόδους.
Α) Αρχαϊκοί χρόνοι (ξεκινάει με την ίδρυση της Ρώμης και λήγει το 202 π.Χ. μετά το τέλος του 2ου καρχηδονικού πολέμου, το πολίτευμα της περιόδου αυτής μοναρχικό μέχρι 509 π.Χ. και μετά δημοκρατικό).
Β) Προκλασικοί χρόνοι (η περίοδος αυτή συμπίπτει με τους δύο τελευταίους αιώνες της ρωμαϊκής δημοκρατίας).
Γ) Κλασικοί χρόνοι (τέλη 1ου αιώνα π.Χ. έως μέσα 3ου μ.Χ., η πρώτη περίοδος του κλασικού ρωμαϊκού της αυτοκρατορίας – ηγεμονία – θεωρείται ως η περίοδος του κλασικού ρωμαϊκού δικαίου).
Δ) Μετακλασικοί χρόνοι (τέλη 3ου αιώνα μ.Χ. έως 533-534 μ.Χ. κατά τη δεύτερη φάση της αυτοκρατορικής περιόδου – δεσποτεία – επέρχονται σημαντικές μεταβολές στο δικαιικό χώρο).
Γ. Βυζαντινό Δίκαιο
Η χρονική διάσταση του φαινομένου «Βυζάντιο», αφού επί πολλά χρόνια έγινε το αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Η ιστορική έρευνα των βυζαντινών νομικών κειμένων για να είναι συστηματική πρέπει να καλύψει όλη τη φιλολογική παραγωγή ανάμεσα στον Διοκλητιανό και στην κατάλυση του βυζαντινού κράτους. Μολονότι δεν περιήλθαν όλα τα εδάφη της αυτοκρατορίας στους Τούρκους με την άλωση της Πόλης – άλλα είχαν καταληφθεί πολύ πιο πριν και άλλα, όπως η Κρήτη, κατακτήθηκαν αιώνες αργότερα – λαμβάνεται ως συμβατικό καταληκτικό όριο του βυζαντινού δικαίου το 1453.
Δ. Μεταβυζαντινό και Νεώτερο Δίκαιο
Για τις περιοχές που περιέλαβε το ελληνικό κράτος, το όριο μπορεί να τοποθετηθεί στην έναρξη ή στη λήξη του απελευθερωτικού αγώνα, ή ακόμα και στο έτος 1835, οπότε ορίστηκε το δίκαιο που θα διέπει μελλοντικά τις αστικές σχέσεις μέχρι τη σύνταξη αστικού κώδικα. Για τις υπόλοιπες χώρες πρέπει να αναζητηθεί είτε ο χρόνος απελευθέρωσής τους και της ενσωμάτωσής τους στο ελληνικό κράτος είτε ο χρόνος, κατά τον οποίο απέκτησαν ιδιαίτερη νομοθεσία, διαφορετική από εκείνη του κατακτητή, συνήθως αστικό κώδικα (η Ιόνιας Πολιτεία το 1841, η Σάμος το 1897, η Κρήτη το 1903).
Για το ελληνικό κράτος νομίζουμε ότι η περίοδος για το Νεώτερο Δίκαιο αρχίζει με την επανάσταση του 1821.

Γεωγραφικό Πλαίσιο
Α. Δίκαιο της Ελληνικής Αρχαιότητας
Ελληνικής προέλευσης δίκαιο συναντάμε από τα παράλια του Εύξεινου Πόντου μέχρι την Αίγυπτο και από τη Συρία μέχρι τα νότια παράλια της σημερινής Ισπανίας. Οι ιστορικοί του δικαίου επικεντρώνουν κυρίως το ενδιαφέρον τους για μεν τους κλασικούς χρόνους στην Αττική, για δε τους ελληνιστικούς στην Αίγυπτο.
Β. Ρωμαϊκό Δίκαιο
Το Ρωμαϊκό Δίκαιο έφθασε σε νέες περιοχές του ευρωπαϊκού χώρου σε σχέση με αυτές στις οποίες είχαν επεκταθεί οι Έλληνες, όπως η Μεγάλη Βρετανία και η κεντρική Ευρώπη.
Γ. Βυζαντινό Δίκαιο
Το Βυζαντινό Δίκαιο παρουσιάζει ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες διότι αν περιοριστούμε στα κείμενα που δημιουργήθηκαν μέσα στη βυζαντινή επικράτεια τότε θα έχουμε παραλείψει κείμενα που γεννήθηκαν μεν έξω από τα σύνορα του βυζαντινού αυτοκρατορίας φέρουν ωστόσο τη σφραγίδα του βυζαντινού πολιτισμού και διαπνέονται από τη βυζαντινή νομική παράδοση.
Δ. Μεταβυζαντινό και Νεότερο Δίκαιο
Με τη διαδοχική άλωση το 15ο αιώνα των τριών πρωτευουσών του  - της Κωνσταντινούπολης, του Μυστρά και της Τραπεζούντας – δεν εξαλείφθηκε το Βυζάντιο ως  πολύπλοκο σύστημα θεσμών, ως πολιτικό σύστημα, ως θρησκευτικός σχηματισμός, ως τύπος πολιτισμού.
Η ιστορία του Δικαίου των νεότερων χρόνων καλύπτει όλες τις περιοχές που σταδιακά αποτέλεσαν τμήματα του ελληνικού κράτους, με την επιφύλαξη των χρονικών ορίων.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου