Σημειώσεις στις Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου
Πρόσωπα
Χωρίζονται σε α) φυσικά β) νομικά.
Α) Φυσικά πρόσωπα
Ικανότητα δικαίου (34 ΑΚ) έχουν όλα τα φυσικά πρόσωπα ακόμα και ως έμβρυα, οπότε μιλάμε για κατά πλάσμα ικανότητα δικαίου. Σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι φορείς δικαιωμάτων, υποχρεώσεων και καταστάσεων.
Δικαιοπρακτική ικανότητα (27 ΑΚ επ.)
Είναι η ικανότητα του ατόμου να μετέχει στη διαμόρφωση έννομων σχέσεων.
ΑΚ 128: ορισμός δικαιοπρακτικά ανίκανου
ΑΚ 129: ορισμός περιορισμένα δικαιοπρακτικά ανίκανου
ΑΚ 131: ορισμός παροδικά ανίκανου (περίπτωση μέθης, τοξικομανίας κ.λ.π.)
Οι συνέπειες του άρθρου αυτού αναφέρονται στην 132 ΑΚ. Τα άρθρα 134-136 ορίζουν τις δικαιοπραξίες που μπορούν να καταρτίζουν οι ανήλικοι κατά ηλικία.
ΑΚ 134: Ο ανήλικος άνω των 10 ετών καταρτίζει δικαιοπραξίες που του προσδίδουν μόνο έννομο όφελος, δεν επιβαρύνεται με υποχρεώσεις.
ΑΚ 135: Ο ανήλικος άνω των 14 διαθέτει ελεύθερα ότι κερδίζει.
ΑΚ 136: Ο ανήλικος άνω των 15 έχει δικαίωμα να εργαστεί.
Καταρτιθείσα δικαιοπραξία από δικαιοπρακτικά ανίκανο συνεπάγεται την ακυρότητα της.
Αφάνεια
Ρυθμίζεται από την ΑΚ 40. Αναφέρονται οι προυποθέσεις γα την κήρυξη του προσώπου σε αφάνεια. Αποτελεί νόμιμο τεκμήριο θανάτου με τις σχετικές συνέπειες (κληρονομικά δικαιώματα, συνταξιοδότηση συζύγου κ.λ.π.). Τέλος αποτελεί λόγο διαζυγίου καθώς ο γάμος δε διαλύεται αυτοδικαίως.
Προστασία προσωπικότητας
Ρυθμίζεται με τα άρθρα 57-60 ΑΚ. Αναφέρονται οι προυποθέσεις για την άρση της προσβολής της προσωπικότητας, μη επανάληψης στο μέλλον, αποζημίωσης και ηθικής ικανοποίησης.
Β) Νομικά πρόσωπα
Διακρίνονται σε:
1)νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ π.χ. κράτος, εκκλησία)
2)νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ π.χ. συνεταιρισμοί)
3)νομικά πρόσωπα μικτής φύσης (π.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΟΣΕ κ.λ.π.)
Ειδικότερα τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου διακρίνονται σε:
Α) Σωματεία (ΑΚ 78 επ.)
Β) Ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματείο (ΑΚ 107)
Γ) Ιδρύματα (ΑΚ 108 επ.)
Δ) Επιτροπή εράνων και αστική εταιρία (ΑΚ 122 επ.)
Τα νομικά πρόσωπα έχουν αρχή και τέλος, ικανότητα δικαίου και πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα. Οι δικαιοπραξίες καταρτίζονται κάθε φορά από τα αρμόδια όργανα του προσώπου.
Δικαιώματα
Κατηγορίες δικαιωμάτων
Α. Εξουσιαστικά και διαπλαστικά
Τα εξουσιαστικά παρέχουν στο δικαιούχο εξουσία πάνω σε πράγματα ή αγαθό.
Ειδικότερα διακρίνονται σε:
Α) Απόλυτα: όταν η εξουσία αυτή παρέχεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε όλα τα άλλα πρόσωπα να απέχουν από κάθε προσβολή του δικαιώματος (π.χ. εμπράγματα δικαιώματα).
Β) Σχετικά: όταν με την εξουσία αυτή υποχρεώνεται άλλο πρόσωπο προς πράξη ή παράλειψη (π.χ. ενοχικά δικαιώματα).
Τα διαπλαστικά παρέχουν τη δυνατότητα μονομερούς μεταβολής πάνω σε έννομη σχέση ή κατάσταση, π.χ. καταγγελία.
Β. Πλήρη δικαιώματα και δικαιώματα προσδοκίας
1)Πλήρες είναι το δικαίωμα, όπου έχουν πληρωθεί όλοι οι όροι για τη γένεση του δικαιώματος.
2)Στο δικαίωμα προσδοκίας δεν έχουν πληρωθεί όλοι οι όροι.
Γ. Αμεταβίβαστα και μεταβιβαστά
Τα αμεταβίβαστα δεν μπορούν να μεταβιβασθούν σε άλλο πρόσωπο, ενώ τα μεταβιβαστά μπορούν.
Δ. Προσωποπαγή και πραγματοπαγή
Α) Τα προσωποπαγή ανήκουν πάντα σε ορισμένο δικαιούχο.
Β) Τα πραγματοπαγή ανήκουν στον εκάστοτε κύριο ή νομέα ενός πράγματος.
Ε. Διαιρετά και αδιαίρετα
Τα διαιρετά ανήκουν σε περισσότερα πρόσωπα κατά ιδανικά μέρη ενώ τα αδιαίρετα όχι.
ΣΤ. Περιουσικά, προσωπικά, μικτά
Ζ. Κύρια και παρεπόμενα
Α) Τα κύρια υπάρχουν αυτοτελώς.
Β) Τα παρεπόμενα εξαρτώνται από ένα κύριο δικαίωμα (π.χ. ενέχυρο, υποθήκη)
Η. Ενοχικά, εμπράγματα, οικογενειακά, κληρονομικά
Αξίωση (ΑΚ 247)
Είναι η δυνατότητα να απαιτήσει κανείς από κάποιον άλλο πράξη.
Παραγραφή αξίωσης
Σημαίνει ότι μια αξίωση παύει να είναι δικαστικά επιδιώξιμη με τη συμπλήρωση του χρόνου παραγραφής. Παράλληλα το άλλο μέρος (ο οφειλέτης) μπορεί να αντιτάξει ανατρεπτική ένσταση και να αποκρούσει την αξίωση.
Ο χρόνος παραγραφής είναι συνήθως είκοσι χρόνια (ΑΚ 249) εκτός αν προβλέπεται κάτι άλλο από το νόμο. Σημαντική εξαίρεση αποτελεί η ΑΚ 250 που προβλέπει 5ετή παραγραφή.
Προβλέπεται επίσης αναστολή της παραγραφής, οπότε το διάστημα αυτό δεν υπολογίζεται στο χρόνο παραγραφής (ΑΚ 255 επ.).
Απόσβεση δικαιωμάτων
Αποσβεστική προθεσμά είναι το χρονικό διάστημα, μετά την παρέλευση του οποίου ένα δικαίωμα δεν μπορεί να ασκηθεί.
Δικαιοπραξίες
Ορισμός: είναι η δήλωση βούλησης που κατευθύνεται στην παραγωγή κάποιου έννομου αποτελέσματος.
Διάκριση δικαιοπραξιών
Α. Μονομερείς και πολυμερείς.
Α) Οι μονομερείς περιέχουν τη δήλωση βούλησης ενός μόνο προσώπου. Υποδιαιρούνται σε απευθυντέες και μη απευθυντέες.
-Στις απευθυντέες απαιτείται η περιέλευση της δήλωσης βούλησης σε κάποιο πρόσωπο (π.χ. δωρεά).
-Στις μη απευθυντέες δεν απαιτείται αυτή η περιέλευση (π.χ. διαθήκη).
Β) Οι πολυμερείς περιέχουν περισσότερες δηλώσεις βούλησης.
Υποδιαιρούνται σε:
-Συμβάσεις
-Συνδικαιοπραξίες
-Συλλογικές πράξεις
Β. Εν ζωή και αιτία θανάτου
Α) Στις εν ζωή τα αποτελέσματα της δικαιοπραξίας αναπτύσσονται όσο ζει ο δικαιοπρακτών.
Β) Στις αιτία θανάτου τα αποτελέσματα αναπτύσσονται μετά το θάνατο του δικαιοπρακτούντος.
Γ. Προσωπικού και περιουσιακού δικαίου
Δ. Ενοχικές και εμπράγματες
Α) Στις ενοχικές μεταβιβάζεται, αλλοιώνεται, καταργείται ενοχικό δικαίωμα.
Β) Στις εμπράγματες μεταβιβάζεται, αλλοιώνεται, καταργείται εμπράγματο δικαίωμα.
Οι ενοχικές δικαιοπραξίες είναι ταυτόχρονα υποσχετικές, ενώ οι εμπράγματες εκποιητικές.
Ε. Επιδοτικές και μη επιδοτικές
Α) Με τις επιδοτικές πραγματοποιείται περιουσιακή μετακίνηση.
Β) Με τις μη επιδοτικές δεν πραγματοποιείται τέτοια μετακίνηση.
ΣΤ. Επαχθείς και χαριστικές
Α) Στις επαχθείς δικαιοπραξίες η επίδοση γίνεται με αντάλλαγμα (π.χ. πώληση).
Β) Στις χαριστικές γίνεται χωρίς αντάλλαγμα (π.χ. δωρεά).
Ζ. Αιτιώδεις και αναιτιώδεις
Α) Αιτιώδεις είναι οι δικαιοπραξίες που εξαρτώνται από έναν άλλο νομικό όρο, που ονομάζεται αιτία.
Π.χ. η μεταβίβαση κυριότητας εξαρτάται από την πώληση του πράγματος, οπότε είναι αιτιώδης δικαιοπραξία.
Β) Αντίθετα οι αναιτιώδεις δεν εξαρτώνται από κάποιον όρο-αιτία.
Η. Τυπικές και άτυπες
Α) Τυπικές δικαιοπραξίες είναι εκείνες για τις οποίες απαιτείται τύπος.
Β) Στις άτυπες ο τύπος δεν είναι αναγκαιός.
Θ. Συναινετικές και παραδοτικές
Στις παραδοτικές απαιτείται η παράδοση πράγματος ενώ στις συναινετικές όχι.
Ι. Αμφοτεροβαρείς και ετεροβαρείς
Α) Στις αμφοτεροβαρείς δημιουργείται υποχρέωση και στα δύο συμβαλλόμενα μέρη.
Β) Στις ετεροβαρείς δημιουργείται υποχρέωση μόνο στο ένα μέρος.
ΙΑ. Ελεύθερης και αναγκαστικής κατάρτισης
Άκυρες δικαιοπραξίες
Απαγορευμένη: όταν η δικαιοπραξία αντίκεται σε διάταξη νόμου θεωρείται άκυρη (ΑΚ 174).
Ανήθικη: όταν η δικαιοπραξία αντίκεται στα χρηστά ήθη (ΑΚ 178-9). Στις ανήθικες εντάσσονται και οι αισχροκερδείς (ΑΚ 179 εδ. Β΄).
Εικονική: όταν η δήλωση βούλησης δεν γίνεται στα σοβαρά (ΑΚ 138). Εδώ εντάσσονται η κρυψιβουλία και ο αστεϊσμός.
Οι άκυρες δικαιοπραξίες δεν παράγουν κανένα αποτέλεσμα και θεωρούνται αυτοδικαίως άκυρες (ΑΚ 180).
Ακυρώσιμες δικαιοπραξίες
Είναι οι δικαιοπραξίες που λόγω ελαττώματος (πλάνη, απάτη, απειλή) μπορούν να ακυρωθούν με δικαστική απόφαση (άρα όχι αυτοδικαίως).
Α) Πλάνη (ΑΚ 140 επ.) -> Διάσταση Βούλησης-Δήλωσης
Έχουμε πλάνη όταν ένας δικαιοπρακτών έχει εσφαλμένη γνώση ή άγνοια για το αποτέλεσμα ή το περιεχόμενο της δικαιοπραξίας. Υπάρχει λοιπόν διάσταση ανάμεσα στη βούληση και τη δήλωση.
Η πλάνη πρέπει να είναι ουσιώδης, να αφορά δηλαδή πολύ σημαντικό σημείο της δικαιοπραξίας (ΑΚ 147).
Σύμφωνα με την ΑΚ 143, πλάνη που αναφέρεται σε παραγωγικά αίτια της βούλησης (π.χ. προσδοκίες, μελλοντικά γεγονότα) δεν είναι ουσιώδης και δεν επιτρέπεται η ακύρωση της δικαιοπραξίας. Εξαίρεση της διάταξης αυτής αποτελεί η ΑΚ 142 που αφορά την πλάνη ως προς τις ιδιότητες του προσώπου ή του πράγματος (π.χ. φύλο, ηλικία κλπ).
Στην ΑΚ 144 προβλέπεται πότε αποκλείεται η ακύρωση της δικαιοπραξίας λόγω πλάνης.
Σύμφωνα με την ΑΚ 145 ο πλανηθείς μετά την ακύρωση οφείλει να αποζημιώσει τον αντισυμβαλλόμενο.
Β) Απάτη (ΑΚ 147 επ.)
Πρϋποθέσεις της απάτης: α) να είναι δόλια και β) να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ παραπλάνησης και δήλωσης βούλησης.
Η απάτη αρκεί να είναι επουσιώδης, όχι ουσιώδης όπως η πλάνη. Στην ΑΚ 148 αναφέρεται πότε αποκλείεται η ακύρωση λόγω πλάνης. Αντίθετα με την πλάνη, ο απατηθείς μπορεί να ζητήσει αποζημίωση (ΑΚ 149).
Γ) Απειλή (ΑΚ 150 επ.)
Ισχύει όταν ο ένας αντισυμβαλλόμενος παρασύρεται σε κατάρτιση δικαιοπραξίας παρά τη θέληση του λόγω εξαγγελίας κάποιου κακού.
Στην ΑΚ 151 αναφέρονται ποια μπορεί να είναι τα απειλούμενα αγαθά καθώς και η προϋπόθεση της πρόκλησης φόβου σε γνωστικό άνθρωπο. Ο απειληθείς μπορεί να ζητήσει αποζημίωση (ΑΚ 152).
Οι συνέπειες από την ακύρωση μιας δικαιοπραξίας προβλέπονται στην ΑΚ 184. Ουσιαστικά η δικαιοπραξία θεωρείται σαν να μην έγινε ποτέ (ΑΚ 180).
Αίρεση (ΑΚ 201 επ.)
Αίρεση είναι ένας όρος – προϋπόθεση, σύμφωνα με τον οποίο η ενέργεια της δικαιοπραξίας εξαρτάται από ένα γεγονός μελλοντικό και αβέβαιο. Διακρίνονται σε αναβλητικές και διαλυτικές.
ΑΚ 201: ορισμός αναβλητικής αίρεσης
ΑΚ 202: ορισμός διαλυτικής αίρεσης
Υπάρχουν ωστόσο δικαιοπραξίες ανεπίδεκτες αιρέσεως (π.χ. καταγγελία, υπαναχώρηση). Αντίθετα προς την αίρεση η προθεσμία είναι όρος, σύμφωνα με τον οποίο η ενέργεια της δικαιοπραξίας εξαρτάται από γεγονός μελλοντικό και βέβαιο.
Πληρεξουσιότητα (ΑΚ 216 επ.)
Είναι μονομερής απευθυντέα δικαιοπραξία με την οποία χορηγείται εξουσία αντιπροσώπευσης. Υποβάλλεται σε τύπο εκτός εάν προβλέπεται το αντίθετο (ΑΚ 217).
Είναι δυνατή η ανάκληση της πληρεξουσιότητας – πρόκειται για διαπλαστικό δικαίωμα (ΑΚ 218). Άλλος τρόπος παύσης της πληρεξουσιότητας είναι ο θάνατος του πληρεξουσίου ή αντιπροσωπευομένου ή η επέλευση δικαιοπρακτικής ανικανότητας.
ΑΚ 224: Δικαιοπραξίες μετά την παύση της πληρεξουσιότητας από πληρεξούσιο που δε γνώριζε την παύση, δεσμεύουν τον αντιπροσωπευόμενο.
ΑΚ 225: Αν ο πληρεξούσιος γνώριζε την παύση δε δεσμεύουν τον αντιπροσωπευόμενο. Σε περίπτωση που καταρτισθεί σύμβαση χωρίς πληρεξουσιότητα, η σύμβαση είναι έγκυρη, μόνο εάν την εγκρίνει ο αντιπροσωπευόμενος (ΑΚ 229).
Συναίνεση και έγκριση
Η συναίνεση παρέχεται πριν ή κατά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας από τρίτο πρόσωπο, το οποίο αφορά η δικαιοπραξία (ΑΚ 236). Τα σχετικά με την ανάκληση στην ΑΚ 237.
Η έγκριση παρέχεται μετά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας (ΑΚ 238).
Προσοχή! Οι παρούσες σημειώσεις σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν το εγχειρίδιο. Είναι απλά βοηθητικές ως μια συνοπτική επισκόπηση της ύλης.
Χωρίζονται σε α) φυσικά β) νομικά.
Α) Φυσικά πρόσωπα
Ικανότητα δικαίου (34 ΑΚ) έχουν όλα τα φυσικά πρόσωπα ακόμα και ως έμβρυα, οπότε μιλάμε για κατά πλάσμα ικανότητα δικαίου. Σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι φορείς δικαιωμάτων, υποχρεώσεων και καταστάσεων.
Δικαιοπρακτική ικανότητα (27 ΑΚ επ.)
Είναι η ικανότητα του ατόμου να μετέχει στη διαμόρφωση έννομων σχέσεων.
ΑΚ 128: ορισμός δικαιοπρακτικά ανίκανου
ΑΚ 129: ορισμός περιορισμένα δικαιοπρακτικά ανίκανου
ΑΚ 131: ορισμός παροδικά ανίκανου (περίπτωση μέθης, τοξικομανίας κ.λ.π.)
Οι συνέπειες του άρθρου αυτού αναφέρονται στην 132 ΑΚ. Τα άρθρα 134-136 ορίζουν τις δικαιοπραξίες που μπορούν να καταρτίζουν οι ανήλικοι κατά ηλικία.
ΑΚ 134: Ο ανήλικος άνω των 10 ετών καταρτίζει δικαιοπραξίες που του προσδίδουν μόνο έννομο όφελος, δεν επιβαρύνεται με υποχρεώσεις.
ΑΚ 135: Ο ανήλικος άνω των 14 διαθέτει ελεύθερα ότι κερδίζει.
ΑΚ 136: Ο ανήλικος άνω των 15 έχει δικαίωμα να εργαστεί.
Καταρτιθείσα δικαιοπραξία από δικαιοπρακτικά ανίκανο συνεπάγεται την ακυρότητα της.
Αφάνεια
Ρυθμίζεται από την ΑΚ 40. Αναφέρονται οι προυποθέσεις γα την κήρυξη του προσώπου σε αφάνεια. Αποτελεί νόμιμο τεκμήριο θανάτου με τις σχετικές συνέπειες (κληρονομικά δικαιώματα, συνταξιοδότηση συζύγου κ.λ.π.). Τέλος αποτελεί λόγο διαζυγίου καθώς ο γάμος δε διαλύεται αυτοδικαίως.
Προστασία προσωπικότητας
Ρυθμίζεται με τα άρθρα 57-60 ΑΚ. Αναφέρονται οι προυποθέσεις για την άρση της προσβολής της προσωπικότητας, μη επανάληψης στο μέλλον, αποζημίωσης και ηθικής ικανοποίησης.
Β) Νομικά πρόσωπα
Διακρίνονται σε:
1)νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ π.χ. κράτος, εκκλησία)
2)νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ π.χ. συνεταιρισμοί)
3)νομικά πρόσωπα μικτής φύσης (π.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΟΣΕ κ.λ.π.)
Ειδικότερα τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου διακρίνονται σε:
Α) Σωματεία (ΑΚ 78 επ.)
Β) Ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματείο (ΑΚ 107)
Γ) Ιδρύματα (ΑΚ 108 επ.)
Δ) Επιτροπή εράνων και αστική εταιρία (ΑΚ 122 επ.)
Τα νομικά πρόσωπα έχουν αρχή και τέλος, ικανότητα δικαίου και πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα. Οι δικαιοπραξίες καταρτίζονται κάθε φορά από τα αρμόδια όργανα του προσώπου.
Δικαιώματα
Κατηγορίες δικαιωμάτων
Α. Εξουσιαστικά και διαπλαστικά
Τα εξουσιαστικά παρέχουν στο δικαιούχο εξουσία πάνω σε πράγματα ή αγαθό.
Ειδικότερα διακρίνονται σε:
Α) Απόλυτα: όταν η εξουσία αυτή παρέχεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε όλα τα άλλα πρόσωπα να απέχουν από κάθε προσβολή του δικαιώματος (π.χ. εμπράγματα δικαιώματα).
Β) Σχετικά: όταν με την εξουσία αυτή υποχρεώνεται άλλο πρόσωπο προς πράξη ή παράλειψη (π.χ. ενοχικά δικαιώματα).
Τα διαπλαστικά παρέχουν τη δυνατότητα μονομερούς μεταβολής πάνω σε έννομη σχέση ή κατάσταση, π.χ. καταγγελία.
Β. Πλήρη δικαιώματα και δικαιώματα προσδοκίας
1)Πλήρες είναι το δικαίωμα, όπου έχουν πληρωθεί όλοι οι όροι για τη γένεση του δικαιώματος.
2)Στο δικαίωμα προσδοκίας δεν έχουν πληρωθεί όλοι οι όροι.
Γ. Αμεταβίβαστα και μεταβιβαστά
Τα αμεταβίβαστα δεν μπορούν να μεταβιβασθούν σε άλλο πρόσωπο, ενώ τα μεταβιβαστά μπορούν.
Δ. Προσωποπαγή και πραγματοπαγή
Α) Τα προσωποπαγή ανήκουν πάντα σε ορισμένο δικαιούχο.
Β) Τα πραγματοπαγή ανήκουν στον εκάστοτε κύριο ή νομέα ενός πράγματος.
Ε. Διαιρετά και αδιαίρετα
Τα διαιρετά ανήκουν σε περισσότερα πρόσωπα κατά ιδανικά μέρη ενώ τα αδιαίρετα όχι.
ΣΤ. Περιουσικά, προσωπικά, μικτά
Ζ. Κύρια και παρεπόμενα
Α) Τα κύρια υπάρχουν αυτοτελώς.
Β) Τα παρεπόμενα εξαρτώνται από ένα κύριο δικαίωμα (π.χ. ενέχυρο, υποθήκη)
Η. Ενοχικά, εμπράγματα, οικογενειακά, κληρονομικά
Αξίωση (ΑΚ 247)
Είναι η δυνατότητα να απαιτήσει κανείς από κάποιον άλλο πράξη.
Παραγραφή αξίωσης
Σημαίνει ότι μια αξίωση παύει να είναι δικαστικά επιδιώξιμη με τη συμπλήρωση του χρόνου παραγραφής. Παράλληλα το άλλο μέρος (ο οφειλέτης) μπορεί να αντιτάξει ανατρεπτική ένσταση και να αποκρούσει την αξίωση.
Ο χρόνος παραγραφής είναι συνήθως είκοσι χρόνια (ΑΚ 249) εκτός αν προβλέπεται κάτι άλλο από το νόμο. Σημαντική εξαίρεση αποτελεί η ΑΚ 250 που προβλέπει 5ετή παραγραφή.
Προβλέπεται επίσης αναστολή της παραγραφής, οπότε το διάστημα αυτό δεν υπολογίζεται στο χρόνο παραγραφής (ΑΚ 255 επ.).
Απόσβεση δικαιωμάτων
Αποσβεστική προθεσμά είναι το χρονικό διάστημα, μετά την παρέλευση του οποίου ένα δικαίωμα δεν μπορεί να ασκηθεί.
Δικαιοπραξίες
Ορισμός: είναι η δήλωση βούλησης που κατευθύνεται στην παραγωγή κάποιου έννομου αποτελέσματος.
Διάκριση δικαιοπραξιών
Α. Μονομερείς και πολυμερείς.
Α) Οι μονομερείς περιέχουν τη δήλωση βούλησης ενός μόνο προσώπου. Υποδιαιρούνται σε απευθυντέες και μη απευθυντέες.
-Στις απευθυντέες απαιτείται η περιέλευση της δήλωσης βούλησης σε κάποιο πρόσωπο (π.χ. δωρεά).
-Στις μη απευθυντέες δεν απαιτείται αυτή η περιέλευση (π.χ. διαθήκη).
Β) Οι πολυμερείς περιέχουν περισσότερες δηλώσεις βούλησης.
Υποδιαιρούνται σε:
-Συμβάσεις
-Συνδικαιοπραξίες
-Συλλογικές πράξεις
Β. Εν ζωή και αιτία θανάτου
Α) Στις εν ζωή τα αποτελέσματα της δικαιοπραξίας αναπτύσσονται όσο ζει ο δικαιοπρακτών.
Β) Στις αιτία θανάτου τα αποτελέσματα αναπτύσσονται μετά το θάνατο του δικαιοπρακτούντος.
Γ. Προσωπικού και περιουσιακού δικαίου
Δ. Ενοχικές και εμπράγματες
Α) Στις ενοχικές μεταβιβάζεται, αλλοιώνεται, καταργείται ενοχικό δικαίωμα.
Β) Στις εμπράγματες μεταβιβάζεται, αλλοιώνεται, καταργείται εμπράγματο δικαίωμα.
Οι ενοχικές δικαιοπραξίες είναι ταυτόχρονα υποσχετικές, ενώ οι εμπράγματες εκποιητικές.
Ε. Επιδοτικές και μη επιδοτικές
Α) Με τις επιδοτικές πραγματοποιείται περιουσιακή μετακίνηση.
Β) Με τις μη επιδοτικές δεν πραγματοποιείται τέτοια μετακίνηση.
ΣΤ. Επαχθείς και χαριστικές
Α) Στις επαχθείς δικαιοπραξίες η επίδοση γίνεται με αντάλλαγμα (π.χ. πώληση).
Β) Στις χαριστικές γίνεται χωρίς αντάλλαγμα (π.χ. δωρεά).
Ζ. Αιτιώδεις και αναιτιώδεις
Α) Αιτιώδεις είναι οι δικαιοπραξίες που εξαρτώνται από έναν άλλο νομικό όρο, που ονομάζεται αιτία.
Π.χ. η μεταβίβαση κυριότητας εξαρτάται από την πώληση του πράγματος, οπότε είναι αιτιώδης δικαιοπραξία.
Β) Αντίθετα οι αναιτιώδεις δεν εξαρτώνται από κάποιον όρο-αιτία.
Η. Τυπικές και άτυπες
Α) Τυπικές δικαιοπραξίες είναι εκείνες για τις οποίες απαιτείται τύπος.
Β) Στις άτυπες ο τύπος δεν είναι αναγκαιός.
Θ. Συναινετικές και παραδοτικές
Στις παραδοτικές απαιτείται η παράδοση πράγματος ενώ στις συναινετικές όχι.
Ι. Αμφοτεροβαρείς και ετεροβαρείς
Α) Στις αμφοτεροβαρείς δημιουργείται υποχρέωση και στα δύο συμβαλλόμενα μέρη.
Β) Στις ετεροβαρείς δημιουργείται υποχρέωση μόνο στο ένα μέρος.
ΙΑ. Ελεύθερης και αναγκαστικής κατάρτισης
Άκυρες δικαιοπραξίες
Απαγορευμένη: όταν η δικαιοπραξία αντίκεται σε διάταξη νόμου θεωρείται άκυρη (ΑΚ 174).
Ανήθικη: όταν η δικαιοπραξία αντίκεται στα χρηστά ήθη (ΑΚ 178-9). Στις ανήθικες εντάσσονται και οι αισχροκερδείς (ΑΚ 179 εδ. Β΄).
Εικονική: όταν η δήλωση βούλησης δεν γίνεται στα σοβαρά (ΑΚ 138). Εδώ εντάσσονται η κρυψιβουλία και ο αστεϊσμός.
Οι άκυρες δικαιοπραξίες δεν παράγουν κανένα αποτέλεσμα και θεωρούνται αυτοδικαίως άκυρες (ΑΚ 180).
Ακυρώσιμες δικαιοπραξίες
Είναι οι δικαιοπραξίες που λόγω ελαττώματος (πλάνη, απάτη, απειλή) μπορούν να ακυρωθούν με δικαστική απόφαση (άρα όχι αυτοδικαίως).
Α) Πλάνη (ΑΚ 140 επ.) -> Διάσταση Βούλησης-Δήλωσης
Έχουμε πλάνη όταν ένας δικαιοπρακτών έχει εσφαλμένη γνώση ή άγνοια για το αποτέλεσμα ή το περιεχόμενο της δικαιοπραξίας. Υπάρχει λοιπόν διάσταση ανάμεσα στη βούληση και τη δήλωση.
Η πλάνη πρέπει να είναι ουσιώδης, να αφορά δηλαδή πολύ σημαντικό σημείο της δικαιοπραξίας (ΑΚ 147).
Σύμφωνα με την ΑΚ 143, πλάνη που αναφέρεται σε παραγωγικά αίτια της βούλησης (π.χ. προσδοκίες, μελλοντικά γεγονότα) δεν είναι ουσιώδης και δεν επιτρέπεται η ακύρωση της δικαιοπραξίας. Εξαίρεση της διάταξης αυτής αποτελεί η ΑΚ 142 που αφορά την πλάνη ως προς τις ιδιότητες του προσώπου ή του πράγματος (π.χ. φύλο, ηλικία κλπ).
Στην ΑΚ 144 προβλέπεται πότε αποκλείεται η ακύρωση της δικαιοπραξίας λόγω πλάνης.
Σύμφωνα με την ΑΚ 145 ο πλανηθείς μετά την ακύρωση οφείλει να αποζημιώσει τον αντισυμβαλλόμενο.
Β) Απάτη (ΑΚ 147 επ.)
Πρϋποθέσεις της απάτης: α) να είναι δόλια και β) να υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ παραπλάνησης και δήλωσης βούλησης.
Η απάτη αρκεί να είναι επουσιώδης, όχι ουσιώδης όπως η πλάνη. Στην ΑΚ 148 αναφέρεται πότε αποκλείεται η ακύρωση λόγω πλάνης. Αντίθετα με την πλάνη, ο απατηθείς μπορεί να ζητήσει αποζημίωση (ΑΚ 149).
Γ) Απειλή (ΑΚ 150 επ.)
Ισχύει όταν ο ένας αντισυμβαλλόμενος παρασύρεται σε κατάρτιση δικαιοπραξίας παρά τη θέληση του λόγω εξαγγελίας κάποιου κακού.
Στην ΑΚ 151 αναφέρονται ποια μπορεί να είναι τα απειλούμενα αγαθά καθώς και η προϋπόθεση της πρόκλησης φόβου σε γνωστικό άνθρωπο. Ο απειληθείς μπορεί να ζητήσει αποζημίωση (ΑΚ 152).
Οι συνέπειες από την ακύρωση μιας δικαιοπραξίας προβλέπονται στην ΑΚ 184. Ουσιαστικά η δικαιοπραξία θεωρείται σαν να μην έγινε ποτέ (ΑΚ 180).
Αίρεση (ΑΚ 201 επ.)
Αίρεση είναι ένας όρος – προϋπόθεση, σύμφωνα με τον οποίο η ενέργεια της δικαιοπραξίας εξαρτάται από ένα γεγονός μελλοντικό και αβέβαιο. Διακρίνονται σε αναβλητικές και διαλυτικές.
ΑΚ 201: ορισμός αναβλητικής αίρεσης
ΑΚ 202: ορισμός διαλυτικής αίρεσης
Υπάρχουν ωστόσο δικαιοπραξίες ανεπίδεκτες αιρέσεως (π.χ. καταγγελία, υπαναχώρηση). Αντίθετα προς την αίρεση η προθεσμία είναι όρος, σύμφωνα με τον οποίο η ενέργεια της δικαιοπραξίας εξαρτάται από γεγονός μελλοντικό και βέβαιο.
Πληρεξουσιότητα (ΑΚ 216 επ.)
Είναι μονομερής απευθυντέα δικαιοπραξία με την οποία χορηγείται εξουσία αντιπροσώπευσης. Υποβάλλεται σε τύπο εκτός εάν προβλέπεται το αντίθετο (ΑΚ 217).
Είναι δυνατή η ανάκληση της πληρεξουσιότητας – πρόκειται για διαπλαστικό δικαίωμα (ΑΚ 218). Άλλος τρόπος παύσης της πληρεξουσιότητας είναι ο θάνατος του πληρεξουσίου ή αντιπροσωπευομένου ή η επέλευση δικαιοπρακτικής ανικανότητας.
ΑΚ 224: Δικαιοπραξίες μετά την παύση της πληρεξουσιότητας από πληρεξούσιο που δε γνώριζε την παύση, δεσμεύουν τον αντιπροσωπευόμενο.
ΑΚ 225: Αν ο πληρεξούσιος γνώριζε την παύση δε δεσμεύουν τον αντιπροσωπευόμενο. Σε περίπτωση που καταρτισθεί σύμβαση χωρίς πληρεξουσιότητα, η σύμβαση είναι έγκυρη, μόνο εάν την εγκρίνει ο αντιπροσωπευόμενος (ΑΚ 229).
Συναίνεση και έγκριση
Η συναίνεση παρέχεται πριν ή κατά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας από τρίτο πρόσωπο, το οποίο αφορά η δικαιοπραξία (ΑΚ 236). Τα σχετικά με την ανάκληση στην ΑΚ 237.
Η έγκριση παρέχεται μετά την κατάρτιση της δικαιοπραξίας (ΑΚ 238).
Προσοχή! Οι παρούσες σημειώσεις σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστούν το εγχειρίδιο. Είναι απλά βοηθητικές ως μια συνοπτική επισκόπηση της ύλης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου