ΛΥΜΕΝΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Εξατομίκευση του προσώπου – Κατοικία

1.  Ο Χ, πολεμικός ανταποκριτής στο Ιράν, δεν επιστρέφει στο σπίτι του μετά την αποστολή, και διαδίδεται από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία πως σκοτώθηκε. Η σύζυγος του Ψ μετά από 6 μήνες προσπαθειών να τον εντοπίσει, επιστρέφει στον τόπο κατοικίας τους στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, αναθέτει στο δικηγόρο της να κινήσει τη διαδικασία κήρυξης του Χ σε αφάνεια.

 Ερώτημα: Ποιο είναι το αρμόδιο δικαστήριο για την κατάθεση της αγωγής;

Λύση: Η κατοικία αποτελεί γενικότερο στοιχείο της εξατομίκευσης του προσώπου. Ως κατοικία νοείται ο μόνιμος σύνδεσμος του προσώπου με ορισμένο τόπο, ενώ ως διαμονή νοείται ο προσωρινός σύνδεσμος προσώπου με ορισμένο τόπο (53ΑΚ), ο οποίος μπορεί να δημιουργηθεί σε περισσότερους τόπους. Η διαμονή δεν χαρακτηρίζεται από μονιμότητα. Στο συγκεκριμένο πρακτικό ο Χ και η Ω ζούσαν στο εξωτερικό όταν σημειώθηκε η αφάνεια του Χ. εκεί δηλαδή είχαν διαμονή, όχι όμως τη μόνιμη κατοικία τους, αφού διέμεναν μόνο κατά τη διάρκεια της αποστολής. Η κατοικία τους ήταν στη Θεσσαλονίκη. Επομένως, σύμφωνα με το ΑΚ42, αρμόδιο δικαστήριο είναι αυτό της Θεσσαλονίκης, όπου οι Χ και Ψ είχαν την τελευταία κατοικία τους.

Εξατομίκευση του προσώπου – Όνομα

2.    Η τραγουδίστρια Βίλμα Σκαρλάτου έγινε διάσημη με το επώνυμο του συζύγου της, Τάκη Σκαρλάτου. Μετά τον θάνατο του τελευταίου η οικογένεια του, που δεν είχε καλές σχέσεις με τη Βίλμα, ζητά με αγωγή να σταματήσει αυτή να χρησιμοποιεί το επώνυμο του, αφού ο γάμος δεν υπάρχει πλέον και η χρήση του ονόματος είναι παράνομη.

Ερώτημα: Η αγωγή της οικογένειας του Τ. Σκαρλάτου είναι νόμιμη;

Λύση: Το όνομα ή το επώνυμο των ανθρώπων αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της εξατομίκευσης τους. Στον Αστικό Κώδικα καθορίζεται η κτήση του επωνύμου των συζύγων (1388ΑΚ). Παρ’ ότι ο γάμος δεν επιφέρει αλλαγή στο επώνυμο των συζύγων ως προς τις έννομες σχέσεις τους, η χρήση του ονόματος του άλλου συζύγου επιτρέπεται στις κοινωνικές σχέσεις (1388ΑΚ). Στη συγκεκριμένη περίπτωση το όνομα της Βίλμας Σκαρλάτου καθίσταται καλλιτεχνικό ψευδώνυμο, αφού με αυτό το επώνυμο έγινε γνωστή και απέκτησε καλλιτεχνική φήμη. Το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο εμπίπτει στην έννοια της διάταξης του άρθρου 58ΑΚ και προστατεύεται από αυτήν. Επομένως, η αγωγή δεν είναι νόμιμη και η Βίλμα Σκαρλάτου έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο όνομα που έχει γίνει καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο.

Κατάσταση ανάγκης

3.   Ο Α οδηγούσε το φορτηγό του σε κεντρικό δρόμο της Θεσσαλονίκης όταν πετάχτηκε μπροστά του ο 8χρονος Β. Στην προσπάθεια του ο Α να αποφύγει το παιδί, προσέκρουσε σε βιτρίνα ενός καταστήματος. Ο Γ, ιδιοκτήτης του καταστήματος, ζητά με αγωγή του από τον Α 3.000€ για την καταστροφή που υπέστη το κατάστημα του.

 Ερωτήματα: α) Είναι η πράξη του Α νόμιμη ή παράνομη;

β) Ο Α ευθύνεται σε αποζημίωση του Γ; Αν ναι, έχει δικαίωμα να αναζητήσει όσα κατέβαλε και από ποιον;

Λύση: α) Στο συγκεκριμένο πρακτικό ο Α προκειμένου να αποφύγει να προξενήσει ζημία στη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα του μικρού Β προξένησε ζημία στο κατάστημα του Γ. Η ζημία αυτή ήταν αναγκαία για την αποτροπή του κινδύνου, που ήταν η προστασία της ζωής του Β. Ο Α δεν μπορούσε να αποφύγει τον κίνδυνο βλάβης της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας του 8χρονου Β χωρίς να καταστρέψει τη βιτρίνα του καταστήματος του Γ, αφού αυτό βρισκόταν στο πεδίο κίνησης του φορτηγού του. Η ενέργεια του Α δεν είναι παράνομη αφού ήταν αναγκαία για την αποτροπή του επικείμενου κινδύνου, η οποία και θα αποτελούσε δυσανάλογα μεγαλύτερη ζημία, όχι του ιδίου του Α, αλλά τρίτου (ΑΚ285).

β) Αυτός που προστατεύει αυτοδύναμα δικαίωμα δεν απαλλάσσεται από την υποχρέωση του να αποκαταστήσει τη ζημία αυτού που ζημιώθηκε. Άρα ο Α, παρά το γεγονός πως η πράξη του δεν ήταν παράνομη είναι δυνατό να υποχρεωθεί σε αποζημίωση του Γ. Η αποζημίωση είναι δυνητική, θα κριθεί από το δικαστή και θα είναι εύλογη κι όχι πλήρης (ΑΚ286 εδ.1). Ακόμα, αν ο Α υποχρεωθεί από το δικαστήριο να καταβάλλει αποζημίωση στον Γ, έχει τη δυνατότητα, σύμφωνα με το 286 εδ.2ΑΚ να αναζητήσει ό, τι κατέβαλε από το γονέα ή τον επίτροπο του 8χρονου Β.

Περιορισμένως ικανός – Ανήλικοι – Αποδοχή κληρονομίας

8.   Ο 11χρονος Α συνάπτει σύμβαση δωρεάς με τη θεία του Β, ενός διαμερίσματος στο Κολωνάκι, με τον όρο να τη συντηρεί στα γεράματα της από τα εισοδήματα του δωρούμενου. Μετά το θάνατο της Β, οι συγγενείς της ζητούν με αγωγή την αναγνώριση της ακυρότητας της δωρεάς, επειδή ο Α ως ανήλικος δεν μπορεί να συμβληθεί μόνος.

Ερώτημα: Ποια θα είναι η τύχη της αγωγής;

Λύση: Η δωρεά είναι σύμβαση ετεροβαρής και δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε την ανάληψη υποχρεώσεων. Ο Α μπορεί να συμβληθεί μόνος του χωρίς να εκπροσωπείται από το γονέα του, διότι από την αποδοχή της δωρεάς αυτής αποκτά μόνο έννομο όφελος. Αν λοιπόν η δωρεά δεν περιελάμβανε τον όρο να αναλάβει ο Α την υποχρέωση να συντηρεί την Β, θα ήταν νόμιμη, σύμφωνα με το 134ΑΚ. Η συμφωνία για τη συντήρηση της δωρήτριας συνεπάγεται την ανάληψη υποχρεώσεων, τις οποίες βέβαια δεν μπορεί να αναλάβει ο 11χρονος ανιψιός της. Ο όρος αυτός, επομένως, δεν επιτρέπει τη σύναψη της σύμβασης από τον ίδιο τον ανήλικο. 

Η ακυρότητα της δικαιοπραξίας από την ανικανότητα του ανήλικου συμπαρασύρει σε ακυρότητα όλη την δικαιοπραξία. Συνεπώς, η αγωγή των συγγενών της Β για αναγνώριση της ακυρότητας της δωρεάς στον Α είναι βάσιμη.