Η δυσκολία που δημιουργούσε το ενιαίο κράτος στη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, σε συνδυασμό με τις συνταγματικοπολιτικές εξελίξεις αλλά και άλλους παράγοντες, στάθηκε αιτία, ώστε πολλά κράτη να λάβουν τη σύνθετη μορφή. Το σύνθετο κράτος εμφανίζεται υπό τη μορφή του ομοσπονδιακού κράτους ή της ομοσπονδίας κρατών.
Το ομοσπονδιακό κράτος αποτελείται από περισσότερα ομόσπονδα κράτη. Η μορφή αυτή του κράτους προήλθε ιστορικά από τη συνένωση περισσότερων κρατών, τα οποία όμως διατήρησαν μέχρις ενός βαθμού την αυτονομία τους.
Το ομοσπονδιακό κράτος δημιουργείται με δύο τρόπους: είτε ενιαία κράτη με τη θέλησή τους συμφωνούν να συγκροτήσουν ομοσπονδιακό κράτος, είτε λόγω της διάσπασης ενιαίου κράτους. Με τον τρόπο αυτό σχηματίζονται κατά κανόνα τα ομοσπονδιακά κράτη, ενώ με το δεύτερο το ομοσπονδιακό κράτος δημιουργείται προκειμένου να μην αποσχισθούν τοπικά συγκεντρωμένες εθνότητες ή κοινότητες, οι οποίες διαθέτουν φυλετικά, γλωσσικά ή άλλα χαρακτηριστικά άλλων εθνοτήτων ή κοινοτήτων, μια αντίθεση που καθιστά αδύνατη τη μεταξύ τους συνύπαρξη σε ενιαίο κράτος.
Το ομοσπονδιακό κράτος είναι μορφή με ιδιαίτερο (ομοσπονδιακό) Σύνταγμα και ιδιαίτερα (ομοσπονδιακά) όργανα (νομοθετικά, διοικητικά, δικαστικά). Τη χώρα και το λαό του ομοσπονδιακού κράτους αποτελούν οι χώρες και οι λαοί των ομόσπονδων κρατών αντίστοιχα. Στην κρατική οργάνωση του ομοσπονδιακού κράτους υπάρχει το σύστημα των δύο βουλών. Η μία αποτελείται από εκπροσώπους του λαού και η άλλη από εκπροσώπους των ομόσπονδων κρατών.
Τα ομόσπονδα κράτη που αποτελούν το ομοσπονδιακό κράτος διαθέτουν χώρα, λαό και εξουσία. Έχουν, όμως παραχωρήσει τις αρμοδιότητες που αναφέρονται στην εξωτερική πολιτική και τη διεθνή εκπροσώπηση, την άμυνα και την οικονομία. Όσον αφορά τα υπόλοιπα έχουν δικό τους Σύνταγμα και διαθέτουν νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία.
Μεγάλο πλεονέκτημα του ομοσπονδιακού κράτους είναι ότι επιτρέπει στα ομόσπονδα κράτη να διατηρούν έως ένα βαθμό την αυτονομία τους. Η οργάνωσή του επιτρέπει σε μερικότερες ομάδες του πληθυσμού να διαφυλάσσουν τις ιδιαιτερότητές τους. Επίσης επιτρέπει την εξασφάλιση "αυτοκυβέρνησης" και τη δημιουργία ενιαίας κρατικής οντότητας. Βασικό μειονέκτημά του όμως είναι ότι ενισχύονται οι κεντρόφυγες τάσεις και για αυτό η οργανωτική αυτή μορφή αποφεύγεται από κράτη με προβλήματα μειονοτήτων.
Όμως η ομοσπονδιακή μορφή κράτους δεν αρκεί για να κρατήσει ενωμένα τα ομόσπονδα κράτη, όπως συνέβη στην ΕΣΣΔ, την πρώην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και την πρώην Τσεχοσλοβακία. Βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις, όπως το Καμερούν που από ομοσπονδιακό κράτος έγινε ενιαίο.
Το πρώτο χρονικά ομοσπονδιακό κράτος στον κόσμο είναι οι ΗΠΑ από το 1787, ενώ στην Ευρώπη το αρχαιότερο ομοσπονδιακό κράτος είναι η Ελβετία από το 1848. Στην εποχή μας υπάρχουν 23 ομοσπονδιακά κράτη από τα οποία τα 6 βρίσκονται στην Ευρώπη (Ελβετία, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Αυστρία, Βέλγιο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Ρωσία), 7 στην Αμερική (ΗΠΑ, Καναδάς, Μεξικό, Βραζιλία, Αργεντινή, Βενεζουέλα, Άγιος Χριστόφορος-Νέβις), 4 στην Αφρική (Νιγηρία, Αιθιοπία, Κομόρες, Σουδάν), 4 στην Ασία (Ινδία, Μαλαισία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Πακιστάν), 2 στην Ωκεανία (Αυστραλία, Ηνωμένα Κράτη της Μικρονησίας).
Σε αντίθεση με το ομοσπονδιακό κράτος η εξέλιξη της ιστορίας έδειξε ότι οι διεθνείς συνεργασίες μπορούν να οδηγήσουν στο σχηματισμό διεθνών οργανισμών. Η εξέλιξη διεθνούς οργανισμού μπορεί να οδηγήσει σε μετατροπή σε κρατική οντότητα. Πολύ πιθανή λοιπόν είναι η δημιουργία ομοσπονδίας κρατών η οποία παρουσιάζει διαφορές από το κλασικό ομοσπονδιακό κράτος. Μπορεί να παρουσιάζει μεγαλύτερη χαλαρότητα στους δεσμούς και να διατηρεί περισσότερη αυτονομία στα κράτη - μέλη. Συνεπώς η ομοσπονδία κρατών αποτελεί κρατικό ομοσπονδιακό μόρφωμα που έχει προέλθει από μετάλλαξη. Αρχικά ο όρος χρησιμοποιείτο ως συνώνυμος του όρου "συνομοσπονδία κρατών". Σήμερα όμως γίνεται διάκριση ανάμεσά τους, ακριβώς επειδή ο όρος "ομοσπονδία κρατών" αποδίδει νέο τύπο κρατικού ομοσπονδιακού μορφώματος, ενώ ο όρος "συνομοσπονδία κρατών" αποδίδει το κλασικό νομικό μόρφωμα διεθνούς δικαίου.
Στη σύγχρονη εποχή οι ομοσπονδίες κρατών σπάνια κάνουν την εμφάνισή τους. Όταν εμφανιστούν διατηρούνται για περιορισμένο διάστημα, καθώς έχουν μεταβατικό χαρακτήρα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ομοσπονδιών κρατών στη σύγχρονη εποχή αποτελούν η Συνομοσπονδία των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1777 έως την εφαρμογή του Συντάγματος του 1787, που δημιούργησε το Ομοσπονδιακό Κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών, η Γερμανική Συνομοσπονδία (1815-1866), η Συνομοσπονδία της Βόρειας Γερμανίας (1867-1871) και η Αυστρουουγγρική Ομοσπονδία που ιδρύθηκε το 1867 και διατηρήθηκε έως το 1916.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί ιδιαίτερη μορφή ομοσπονδίωσης κρατών, η οποία βρίσκεται στη φάση της μετάλλαξης σε ομοσπονδιακό κρατικό μόρφωμα. Δεν αποτελεί ομοσπονδιακό κράτος με την κλασική έννοια του όρου, αλλά αποτελεί ένα ιδιότυπο μόρφωμα που φέρει χαρακτηριστικά τόσο της συνομοσπονδίας (κανόνας ομοφωνίας για τη λήψη των αποφάσεων) όσο και του ομοσπονδιακού κράτους (το δίκαιο που παράγει αποτελεί εφαρμοστέο δίκαιο των κρατών - μελών με ισχύ υπέρμετρη των αντίστοιχων εθνικών νομοθεσιών).
Βιβλιογραφία:
1. Α Δημητρόπουλος, Γενική Συνταγματική Θεωρία, Τόμος Α', σελ. 150-156
2. Κ. Μαυριάς, Συνταγματικό Δίκαιο, Β' έκδοση κατά το αναθεωρημένο Σύνταγμα, σελ. 81-83
3. Κ. Γεωργόπουλος, Επίτομο Συνταγματικό Δίκαιο, 9η Έκδοση, σελ. 40-41
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου