ΑΚ 174 Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΗ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΚ 175 ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΔΙΑΘΕΣΕΩΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΑΚ 174 – Η απαγορευμένη δικαιοπραξία σε συνδυασμό με ΑΚ 365, &  ΑΚ 175 – 177 – Απαγόρευση διαθέσεως αντικειμένου

Σύμφωνα με την ΑΚ 174, δικαιοπραξία που αντιβαίνει σε απαγορευτική διάταξη του νόμου, αν δεν συνάγεται κάτι άλλο από την παραβιαζόμενη διάταξη, είναι άκυρη (απόλυτη ακυρότητα).

Η ΑΚ 174 αποτελεί «λευκό κανόνα» δικαίου αφού η εφαρμογή της απαιτεί την ανεύρεση των απαγορευτικών διατάξεων που θα τη συμπληρώσουν.

Ως απαγορευτική  θεωρείται κάθε διάταξη αναγκαστικού δικαίου που αποδοκιμάζει το περιεχόμενο της δικαιοπραξίας, τα έννομα αποτελέσματα που επιδιώκονται με αυτή ή τις συνθήκες υπό τις οποίες επιχειρείται.

Όταν επιχειρείται δικαιοπραξία κατά καταστρατήγηση του νόμου είναι άκυρη πχ ο αντιπρόσωπος για να παρακάμψει την απαγόρευση της αυτοσύμβασης (ΑΚ 235) καταρτίζει τη σύμβαση με τον ατομικό του πληρεξούσιο. Κατά την κρατούσα άποψη για να θεωρηθεί μια δικαιοπραξία ως καταστρατηγική αρκεί το περιεχόμενό της να παρακάμπτει την απαγορευτική διάταξη χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πρόθεση του δικαιοπρακτούντος.  Δηλαδή δεν μας ενδιαφέρει η καλή ή η κακή του πίστη.

Εξαίρεση στην ΑΚ 174 καθιερώνει η ΑΚ 365 σύμφωνα με την οποία οι διατάξεις για την υπόσχεση αδύνατης παροχής (ΑΚ 362-364) εφαρμόζονται και  όταν η υπόσχεση αφορά παροχή που προσκρούει σε απαγορευτική διάταξη νόμου.

Σύμφωνα με νεότερες αντιλήψεις για το ζήτημα της σχέσης μεταξύ ΑΚ 174 και ΑΚ 365 οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι:

(α) Εφαρμόζεται η ΑΚ 365 όταν δεν πλήττεται η κατάρτιση της υποσχετικής δικαιοπραξίας και η απαγόρευση αφορά μόνο την εκπλήρωση της παροχής, η ακυρότητα πλήττει μόνο την εκποιητική δικαιοπραξία.

(β) Εφαρμόζεται η ΑΚ 174 όταν πλήττεται η υποσχετική από απαγορευτική διάταξη νόμου οπότε και η υποσχετική και η εκποιητική δικαιοπραξία είναι άκυρες και ο καλόπιστος τρίτος θα αποζημιωθεί με ΑΚ 914 (αδικαιοπραξία) ή ΑΚ 197-198 (ευθύνη από διαπραγματεύσεις).

Ως διάθεση κατά ΑΚ 175 επ. εννοείται η μεταβίβαση, αλλοίωση ή επιβάρυνση οποιουδήποτε δικαιώματος. Σύμφωνα με την διάταξη ΑΚ 175 η διάθεση ενός αντικειμένου είναι άκυρη αν ο νόμος την απαγορεύει. Για παράδειγμα αν νόμος ορίζει «ότι απαγορεύεται επί ποινή ακυρότητας της πράξης η προς τους συνεταίρους μεταβίβασης κυριότητας εκτάσεων οικοδομικών συνεταιρισμών» και ο συνεταιρισμός Χ αγοράσει μια έκταση, τη διαιρέσει σε αγροτεμάχια και μεταβιβάσει αυτά στα μέλη του, οι σχετικές συμβάσεις είναι απολύτως άκυρες (ΑΚ 175).

 Τα ίδια ισχύουν και όταν η απαγόρευση έχει ταχθεί με δικαστική απόφαση  (ΑΚ 176) και συνήθως η απαγόρευση αυτή τίθεται για την προστασία ορισμένων προσώπων και άρα η ακυρότητα είναι σχετική. Για παράδειγμα, ο Π πώλησε (ΑΚ 513) στον Α ένα ζωγραφικό πίνακα στις 5 Μαρτίου και του μεταβίβασε την κυριότητα (ΑΚ 1034) στις 8 Μαρτίου. Στις 6 Μαρτίου ο Δ, ένας δανειστής του Π, κάτεσχε τον πίνακα στα χέρια του οφειλέτη βάσει δικαστικής απόφασης. Εάν ο Α αγνοούσε κατά την παράδοση σε αυτόν του πράγματος τη δικαστική απόφαση, αποκτά κυριότητα.

Αντιθέτως, η απαγόρευση διαθέσεως δικαιώματος τάσσεται με δικαιοπραξία τότε έχει ενοχική μόνο ενέργεια και δεν επιδρά στο κύρος της δικαιοπραξίας και επομένως η διάθεση που γίνεται κατά παράβαση της υποχρεώσεως παραλείψεως διαθέσεως είναι έγκυρη γιατί η δικαιοπραξία που τάσσει την απαγόρευση έχει ενοχική μόνο ενέργεια (ΑΚ 177).  Αυτός που παραβίασε την απαγόρευση οφείλει αποζημίωση σε αυτόν υπέρ του οποίου είχε συνομολογηθεί κατά ΑΚ 919 και ο τρίτος αποκτά δικαίωμα. Για παράδειγμα εάν ο Π πωλήσει και μεταβιβάσει ένα οικόπεδο στον Α και επιμείνει να περιληφθεί ο όρος στο συμβόλαιο ότι ο Α δεν δικαιούται να διαθέσει τη κυριότητα του οικοπέδου περαιτέρω σε τρίτον, η συμφωνία αυτή δεν περιορίζει την εξουσία διαθέσεως του Α. Επομένως αν ο Α μεταβιβάσει στον Γ το οικόπεδο, ο Γ αποκτά εγκύρως την κυριότητα. Απλώς ο Α υποχρεούται να αποζημιώσει τον Π, αν από τη μεταβίβαση αυτή ο Π υπέστη ζημιά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Α. Γεωργιάδης "Αστικό Δίκαιο Γενικές Αρχές" σελ. 512-522