Παρασκευή 27 Δεκεμβρίου 2013

ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΡΩΜΑΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - Γ ΜΕΡΟΣ



Πατρική εξουσία
 
  • Η εξουσία του αρχηγού της οικογένειας στα υπεξούσια μέλη (patria potestas).
  • Δεν διαφέρει από την εξουσία κυρίου επί των δούλων.
  • Δικαίωμα εκθέσεως νεογέννητου.
  • Δικαίωμα σωματικού κολασμού τέκνων, έως θανάτωση.
  • Δικαίωμα αποπομπής από την πατρική εστία (abdicatio), σε περίπτωση σοβαρού παραπτώματος, χωρίς όμως να αποκλείεται από την περιουσία.
  • Ρητή αποκλήρωση (exheredatio)
  • O pater familias: κύριος κάθε περιουσίας. Παραχωρεί το χρημάτιο (peculium), στα παιδιά και τους δούλους, το οποίο του ανήκει κατά κυριότητα και εκείνοι διαχειρίζονται.
  • Οι τρίτοι που συναλλάσσονται με υπεξουσίους προστατεύονται με τις αγωγές προσθέτου ιδιότητας, στρεφόμενοι κατά του εξουσιαστή.
  • Αδικοπραξίες υπεξουσίων: ο εξουσιαστής είτε καταβάλει την ποινή, είτε παραδίδει τον υπεξούσιο δράστη στο θύμα (noxae datio).  
 
Δεσμοί τεχνητής συγγένειας
 
Υιοθεσία - Adoptio
  • Γίνεται με πανηγυρικό τρόπο, ενώπιον άρχοντα.
  • Ο υιοθετούμενος είναι πάντα υπεξούσιος, που αποσπάται από την εξουσία του φυσικού του πατέρα και περιέρχεται στην εξουσία του υιοθετούντος.
  • «Θεατρική παράσταση» σε 2 πράξεις
Τριπλή πώληση (mancipatio) υπεξουσίου και απελευθέρωσή του από τον αγοραστή = λήξη πατρικής εξουσίας.
Ο υιοθετών διεκδικεί την πατρική εξουσία επί του υιοθετουμένου. Ο άρχων τον «επιδικάζει» στον υιοθετούντα. 
 
 Εισποίηση - Abrogation
  • Αρχαιότερη μορφή τεχνητής συγγένειας.
  • Πανηγυρική δικαιοπραξία με τη σύμπραξη λαϊκής συνέλευσης (comitia curiata).
  • Αυτεξούσιος που εισέρχεται σε νέα οικογένεια και γίνεται υπεξούσιος. 
 
Κληρονομικό δίκαιο
 
Ηereditas (ius civile)
  • «H καθολική διαδοχή στο σύνολο των περιουσιακών δικαιωμάτων που είχε ο αποβιώσας» (Ιulianius)
  • Heres= κληρονόμος. Στο αρχαϊκό δίκαιο, μόνο όσοι τελούν υπό πατρική εξουσία (sui). Aποκτούν αυτοδίκαια την ιδιότητα του κληρονόμου.
  • Αργότερα, όσοι καλούνται στην κληρονομική διαδοχή εξ αδιαθέτου ή από διαθήκη ( & εξωτικοί).
  • Sui: o pater familias δεν μπορεί να τους παρακάμψει (μόνο να τους αποκληρώσει ρητώς & ονομαστικά), αποκτούν την ιδιότητα του κληρονόμου ακόμα κι αν δεν το επιθυμούν.
 
Bonorum possessio (Πραίτορας)
  • Οι υπεξούσιοι αποκτούν την κληρονομιαία περιουσία αυτοδικαίως, οι άλλοι κληρονόμοι (εξωτικοί) δεν έχουν δυνατότητα να αξιώσουν την απόδοση της νομής της κληρονομίας.
  • Ο πραίτορας του χορηγεί ειδικό ένδικο βοήθημα.
  • Τους παραπέμπει στη νομή της κληρονομιαίας περιουσίας (bonorum possessio, διακατοχή κληρονομίας), προσωρινά ή οριστικά.
  • Ο πραίτωρ «υποβοηθά» το ius civile, το συμπληρώνει, ή το «διορθώνει», ότι ο διαθέτης αγνόησε αναγκαίο κληρονόμο.
  • Υποβάλλεται αίτηση προς τον Πραίτορα από τους δικαιούχους
 
Η εξ αδιαθέτου διαδοχή
 
Ιus civile:
  • Καλούνται οι sui = όσοι ήταν υπεξούσιοι, που το θάνατο του κληρονομουμένου γίνονται αυτεξούσιοι.
  • Κατιόντες, σύζυγος με γάμο cum manu.
  • Aν δεν υπάρχουν, καλείται ο πλησιέστερος κατ’αρρενογονία συγγενής εκ πλαγίου.
  • Ομοπάτριες αδελφές, μητέρα (με γάμο cum manuμε τον πατέρα).
  • Άλλως, η περιουσία περιέρχεται στο γένος ή θεωρείται «αδέσποτη». 
 
Πραιτορικό δίκαιο
  • Καλούνται οι εξ αδιαθέτου «νομείς της κληρονομίας»
  • 4 «τάξεις»
  • Κατιόντες (sui & χειραφετηθέντες)
  • Οι εξ αδιαθέτου κατά το ius civile (unde legitimi).
  • Oι εξ αίματος συγγενείς από την πατρική και μητρική πλευρά, έως έκτου βαθμού (unde cognati).
  • O επιζών σύζυγος (άνδρας ή γυναίκα), που έχει τελέσει νόμιμο γάμο, ο οποίος δεν είχε λυθεί μέχρι το θάνατο. 
 
Η εκ διαθήκης διαδοχή
 
  • Η κατάρτιση διαθήκης αποκλείει την εξ αδιαθέτου διαδοχή.
  • Αν ο διαθέτης δεν περιλάβει στη διαθήκη ορισμένα περιουσιακά στοιχεία, αυτά προσαυξάνουν την μερίδα των εκ διαθήκης κληρονόμων και όχι των εξ αδιαθέτου.
  • 3 είδη διαθηκών ius civile:
Testamentum calatis comitiis:
Ενώπιον λαϊκής συνέλευσης.
Συνδυασμό δημόσιας διαθήκης και εισποίησης προσώπου που ορίζεται ως κληρονόμος (έως το 2ο αι. μ.Χ.)
Testamentum per aes et libram:
Δικαιοπραξία «με ζυγό και χαλκό».
Εικονική πώληση με τίμημα ποσότητα χαλκού
«Πωλητής»: ο διαθέτης, αγοραστής: τρίτο πρόσωπο που αναλαμβάνει την υποχρέωση να μεταβιβάσει την περιουσία μετά το θάνατο του διαθέτη, στο πρόσωπο που υποδεικνύει.
Συνοδεύεται από έγγραφο με τις διατάξεις τελευταίας βούλησης του διαθέτη, που σφραγίζεται από 5 μάρτυρες.
Testamentum militis:
Προφορική διαθήκη, σε καιρό πολέμου, ενώπιον στρατιωτών.
Επί Ηγεμονίας, οι στρατιωτικοί μπορούν να καταρτίσουν στρατιωτική διαθήκη με απλούστερο τρόπο, και σε καιρό ειρήνης.
Παύει να ισχύει ένα χρόνο μετά την απόλυση του στρατιωτικού.  
  • Διαθήκες πραιτορικού δικαίου:
O πραίτωρ παραπέμπει στη νομή των κληρονομιαίων πρόσωπα που κατονομάζονται σε διαθήκες που δεν καταρτίστηκαν κατά το ius civile.
H διαθήκη πρέπει να είναι έγγραφη και σφραγισμένη από αυτόπτες μάρτυρες.
Πρέπει να περιλαμβάνει εγκατάσταση κληρονόμου, άλλως είναι έγκυρη, αλλά δεν θεωρείται διαθήκη, αλλά κωδίκελλος
 
 
Οι αναγκαίοι κληρονόμοι
 
  • Ο pater familias υποχρεούται να μνημονεύσει στη διαθήκη του τους sui, όλα τα πρόσωπα που ήταν υπεξούσιά του, έστω και αν στη διαθήκη ορίζεται κληρονόμος ένα από αυτά.
  • Η παράλειψη ενός προσώπου = ακυρότητα της διαθήκης (αν παραλείφθηκε γιός), άλλως καλείται και ο suus που παραλείφθηκε (αν είναι άλλο πρόσωπο).
  • Οι πραίτορες διευρύνουν τους αναγκαίους κληρονόμους.
  • Ο διαθέτης πρέπει να μνημονεύσει στη διαθήκη όχι μόνο τους sui, αλλά και όλα τα πρόσωπα της α’ τάξης των εξ αδιαθέτου κληρονόμων. 
 
Μέμψη άστοργης διαθήκης
 
  • Χορηγείται στους αναγκαίους κληρονόμους που μπορούν να προσβάλλουν τη διαθήκη με ειδικό ένδικο βοήθημα.
  • Ζητά την ακύρωση της διαθήκης, αν:
Παραλείφθηκε εντελώς, ή
Λαμβάνει λιγότερα από το ¼ εξ αδιαθέτου.
Νόμιμη μοίρα: το ελάχιστο μερίδιο των αναγκαίων κληρονόμων, ορίζεται από την πρακτική των δικαστηρίων.
  • Lex Faclidia: Δέσμευση ¼ περιουσίας υπέρ των αναγκαίων κληρονόμων & ελευθερία διάθεσης υπολοίπου.
  • Ο αναγκαίος κληρονόμος που δεν έλαβε τη νόμιμη μοίρα μπορεί να ζητήσει την ακύρωση της διαθήκης, ή, αργότερα, τη συμπλήρωση του μεριδίου του. 
Πηγή: users.uoa.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου