ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ

Οι πηγές δικαίου στην ελληνική έννομη τάξη είναι κατά ιεραρχική σειρά οι εξής:

Κανονισμοί - Οδηγίες - Αποφάσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης, Διεθνείς συμβάσεις που έχουν επικυρωθεί με νόμο (Σ 28), Διεθνές Δίκαιο

Η χώρα μας συμμετέχει από 1-1-1981 στον υπερεθνικό οργανισμό που τότε λεγόταν Ε.Ο.Κ. και από 1992 (Συνθήκη Μάαστριχτ) ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην ιδιόμορφη αυτή ένωση κρατών, όλα τα κράτη μέλη έχουν εκχωρήσει ορισμένες αρμοδιότητες (βασικά στους τομείς εμπορίου, γεωργίας, μεταφορών και πρόσφατα, οικονομίας και κυκλοφορίας νομίσματος). Για ζητήματα σχετικά με τις εκχωρηθείσες αρμοδιότητες αποφασίζουν πλέον τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι οι ελληνικές αρχές. Οι δε αποφάσεις της Ένωσης υπερισχύουν των οποιωνδήποτε ελληνικών αρκεί να μη θίγουν συνταγματικές διατάξεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση νομοθετεί δεσμευτικά με:

·         Κανονισμούς

·         Οδηγίες (ντιρεκτίβες)

·         Αποφάσεις

Εκτός της Ένωσης η χώρα μας συνδέεται με άλλες χώρες με τις οποίες συνάπτει συμφωνίες. Οι συμφωνίες αυτές όταν επικυρωθούν με τυπικό νόμο από τη βουλή, αναγνωρίζονται ως ισχύον δίκαιο και μάλιστα, ανώτερης ισχύος από τους άλλους νόμους. Το ίδιο ισχύει για τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου.

Οι μισοί περίπου από τους ψηφισμένους μέχρι σήμερα νόμους αφορούν επικύρωση τέτοιων συμφωνιών.

Τυπικός Νόμος

Κατά το δίκαιό μας, νόμος με τυπική έννοια (και όχι ουσιαστική, οπότε εννοούμε τον κανόνα δικαίου=συνταγματικές διατάξεις) είναι η πολιτειακή πράξη, η οποία:

·         ψηφίζεται από τη Βουλή

·         εκδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας

·         δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ)

Νόμος λέγεται μόνο ο θεσπισμένος σύμφωνα με το Σύνταγμα. Τα νομοθετικά κείμενα ανώμαλων πολιτειακά περιόδων πχ δικτατορία των συνταγματαρχών 1967-1974 καταγράφονται είτε ως «Αναγκαστικοί Νόμοι» είτε ως «Νομοθετικά Διατάγματα». Σήμερα είναι σε ισχύ πολλά τέτοια νομοθετήματα, τα οποία διαθέτουν ίδια τυπική ισχύ με τους νόμους της Δημοκρατίας.

Νόμοι άρχισαν να θεσπίζονται από το 1821 και να αριθμούνται κατ'  αύξοντα αριθμό (1,2,3...) ανεξαρτήτως έτους. Επί βασιλείας καταργήθηκε η προηγούμενη αρίθμηση και εγκαινιάστηκε καινούρια με χρήση των αρχαίων ελληνικών αριθμών (νόμοι Α/1832, Β/1832... κλπ) η οποία διήρκεσε μέχρι το 1913, οπότε επανήλθε η αρίθμση με αραβικούς αριθμούς. Από το 1944 και έπειτα έχουμε νέα αρίθμηση μέχρι το 1967 (ν.4610/1967). Το ίδιο ισχύει από το 1974 και έπειτα μέχρι σήμερα (ν.1/1974, ν.3260/2004 κλπ).

Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (άρθρο 44 Σ)

Σύμφωνα με το άρθρο 44 του Συντάγματος «1. Σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί, ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, να εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Οι πράξεις αυτές υποβάλλονται στη Βουλή για κύρωση σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 72 παράγραφος 1, μέσα σε σαράντα ημέρες από την έκδοσή τους ή μέσα σε σαράντα ημέρες από τη σύγκληση της Βουλής σε σύνοδο. Αν δεν υποβληθούν στη Βουλή μέσα στις προαναφερόμενες προθεσμίες ή αν δεν εγκριθούν από αυτή μέσα σε τρεις μήνες από την υποβολή τους, παύουν να ισχύουν στο εξής».

Το σημαντικό με τις ΠΝΠ είναι ότι εκδίδονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ύστερα από είσηγηση της Κυβέρνησης, παρότι θεσπίζουν κανόνες δικαίου («νομοθετικού περιεχομένου») και κανονικά έπρεπε να υποβληθούν στη Βουλή, να ψηφιστούν και μετά να εκδοθούν. Συνιστούν έναν τρόπο άμεσης ανταπόκρισης της Κυβέρνησης σε μια κατάσταση εξαιρετικής ανάγκης που απαιτεί ταχύτατη αντιμετώπιση.

Και οι ΠΝΠ δημοσιεύονται στο ΦΕΚ, με αυτόν τον τίτλο :«Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου» και έχουν ισχύ τυπικού νόμου.

 Νομοθετική Πράξη Κατάστασης Πολιορκίας (άρθρο 45 παρ. 5 Σ)

Σύμφωνα με το άρθρο 48 του Σ, «1. Σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εθνικής ασφάλειας, καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα για την ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος, η βουλή με απόφασή της, που λαμβάνεται ύστερα από πρόταση της κυβέρνησης, θέτει σε εφαρμογή, σε ολόκληρη την Επικράτεια ή σε τμήμα της, το νόμο για την κατάσταση πολιορκίας,...5.Αφότου αρχίσουν να ισχύουν τα μέτρα των προηγούμενων παραγράφων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ύστερα από πρόταση της κυβέρνησης, μπορεί να εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, για να αντιμετωπισθούν επείγουσες ανάγκες ή για να αποκατασταθεί ταχύτερα η λειτουργία των συνταγματικών θεσμών. Οι πράξεις αυτές υποβάλλονται για κύρωση στη βουλή μέσα σε 15 ημέρες από τη σύγκλησή της σε σύνοδο και παύουν να ισχύουν στο εξής, αν δεν υποβληθούν στη βουλή μέσα στις παραπάνω προθεσμίες ή δεν εγκριθούν από αυτή μέσα σε 15 ημέρες αφότου υποβλήθηκαν».

Προεδρικά διατάγματα

Σύμφωνα με το άρθρο 43 του Σ, «1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκδίδει τα διατάγματα που είναι αναγκαία για την εκτέλεση των νόμων και δεν μπορεί ποτέ να αναστείλει την εφαρμογή τους ούτε να εξαιρέσει κανέναν από την εκτέλεσή τους. 2. Ύστερα από πρόταση του αρμόδιου Υπουργού επιτρέπεται η έκδοση κανονιστικών διαταγμάτων, με ειδική εξουσιοδότηση νόμου και μέσα στα όρια της».

Προεδρικό διάταγμα είναι η πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας, ύστερα από πρόταση του αρμόδιου Υπουργού, κατόπιν σχετικής εξουσιοδότησης τυπικού νόμου, προκειμένου να επιτευχθεί η εφαρμογή του. Δημοσιεύεται στο ΦΕΚ, φέρει τον τίτλο «Προεδρικό Διάταγμα» και αριθμείται με αύξοντα αριθμό κάθε χρόνο. Εξαιρούνται μόνο τα πολεοδομικά που δημοσιεύονται στο Δ τεύχος του ΦΕΚ υπό τον τίτλο ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΑ και ξεχωρίζουν από την ημερομηνία του ΦΕΚ, πχ «διάταγμα 15ης Μαίου 2003».

Τα προεδρικά διατάγματα έχουν ποικίλο περιεχόμενο. Μερικά μπορύν να θεσπίζουν κανόνες δικαίου. Είναι αυτά που στο Σύνταγμα αναφέρονται ως «κανονιστικά». Οι κανόνες αυτοί χαρακτηρίζονται ως δευτερεύοντες.

Κανονιστικές πράξεις της Διοίκησης (άρθρο 43 Σ)

Κανόνες δικαίου μπορεί να θεσπίζονται και με άλλες πράξεις της Διοίκησης. Αυτό γίνεται νόμιμα μόνο όταν υπάρχει σχετική πρόβλεψη (εξουσιοδότηση) σε τυπικό νόμο και υπό προϋποθέσεις.

Σύμφωνα με το άρθρο 43 του Σ, «...Εξουσιοδότηση για έκδοση κανονιστικών πράξεων από άλλα όργανα της διοίκησης επιτρέπεται προκειμένου να ρυθμιστούν ειδικότερα θέματα ή θέματα με τοπικό ενδιαφέρον ή με χαρακτήρα τεχνικό ή λεπτομερειακό».

Στο ίδιο άρθρο όμως σημειώνεται εξαίρεση για ορισμένα θέματα: «5. Τα κατά το άρθρο 72 παράγραφος 1 θέματα της αρμοδιότητας της Ολομέλειας της Βουλής δνε μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο εξουσιοδότησης κατά την προηγούμενη παράγραφο».

Το άρθρο 72: «1. Στην Ολομέλεια της Βουλής συζητούνται και ψηφίζονται ο Κανονισμός της, νομοσχέδια και προτάσεις νόμων για τα θέματα των άρθρων 3, 13, 27, 28 παράγραφοι 2 και 3, 29 παράγραφος 2, 33 παράγραφος 3, 48, 51, 54, 86, νομοσχέδια και προτάσεις εκτελεστικών του Συντάγματος νόμων για την άσκηση και προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, νομοσχέδια και προτάσεις νόμων για την αυθεντική ερμηνεία νόμων, καθώς και για κάθε άλλο θέμα που σύμφωνα με ειδική πρόβλεψη του Συντάγματος ανατίθεται στην Ολομέλεια της Βουλής ψηφίζεται επίσης ο προϋπολογισμός και ο απολογισμός του Κράτους και της Βουλής».

Ομοίως και το Άρθρο 76: «1. Κανένας φόρος δεν επιβάλλεται ούτε εισπράττεται χωρίς τυπικό νόμο που καθορίζει το υποκείμενο της φορολογίας και το είσόδημα, το είδος της περιουσίας, τις δαπάνες και τις συναλλαγές ή τις κατηγορίες τους, στις οποίες αναφέρεται ο φόρος».

Κανονιστικές πράξεις της διοίκησης είναι οι Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου (Π.Υ.Σ.), οι Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις (Κ.Υ.Α.) (δηλαδή ρύθμιση θέματος από πολλούς υπουργούς), οι Υπουργικές Αποφάσεις (Υ.Α.), Αποφάσεις ΟΤΑ, Αποφάσεις Άλλων διοικητικών Αρχών κλπ.

 

Έθιμα

Σύμφωνα με το άρθρο 1 του αστικού κώδικα, το έθιμο συνιστά πηγή δικαίου ισότιμη με το νόμο.

Έθιμο είναι συγκεκριμένη, ομοιόμορφη συμπεριφορά την οποία ακολουθούν οι πολίτες για πολλά χρόνια θεωρώντας ότι πράττουν σύμφωνα με το δίκαιο.

Απαιτούνται 2 στοιχεία για να υπάρχει ένα έθιμο:

·         αφενός μακροχρόνια ομοιόμορφη εφαρμογή

·         αφετέρου συνείδηση δικαίου.

Πηγή:

http://www.enap.gr/uploads/d10_nomimotita.pdf