ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ: ΑΜΕΣΗ ΕΚΛΟΓΗ ΠΤΔ_ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

Η κυβερνητική πλειοψηφία υποβάλλει πρόταση αναθεώρησης και προτείνει:

Α) την εκλογή του ΠτΔ απευθείας από το λαό και

Β) την κατάργηση του κανόνα της υποχρεωτικής υπουργικής προσυπογραφής.

Ερώτηση:

Να αξιολογήσετε ως προς το επιτρεπτό της αναθεώρησης.

Α) Η συγκρότηση της Πολιτείας, η υπόσταση και η λειτουργία της προϋποθέτει την ύπαρξη κρατικών οργάνων, τα οποία ασκούν τις αρμοδιότητες, που τους αναθέτουν το Σύνταγμα και οι νόμοι. Στη διαδικασία ανάδειξης κάθε οργάνου συμμετέχουν ένα ή και περισσότερα κρατικά όργανα ή και άλλοι συνταγματικοί παράγοντες.

Στο δυτικό ευρωπαϊκό συνταγματικό χώρο συναντάμε 4 τρόπους εκλογής ΠτΔ:

• Δύο βουλές εκλέγουν τον ΠτΔ (πχ Αυστρία, Πολωνία).
• Ειδικό σώμα εκλεκτόρων με τη σύμπραξη βουλής ή δύο βουλών εκλέγουν τον ΠτΔ (πχ Λιθουανία).
• Ο λαός εκλέγει τον ΠτΔ.
• Μία βουλή εκλέγει τον ΠτΔ.

Η Ελλάδα αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στη δυτική Ευρώπη που στηρίζεται στο σύστημα της έμμεσης εκλογής του Αρχηγού του κράτους από το μοναδικό αντιπροσωπευτικό σώμα που διαθέτει, τη βουλή.

Το άρθρο 30 παρ. 1 Σ αναφέρει ότι ο ΠτΔ «εκλέγεται από τη βουλή». Κατά τις συνεδριάσεις των υποεπιτροπών της από του Συντάγματος 1975 κοινοβουλευτικής επιτροπής, από την πλευρά της αντιπολιτεύσεως προτάθηκε η εκλογή του ΠτΔ από το λαό, σε συνάρτηση με τις παρεχόμενες από το Σχέδιο Συντάγματος της κυβέρνησης εξουσίες στον ΠτΔ. 

Σε μία από τις συνεδριάσεις προτάθηκε μια τροπολογία από τον κ. Α. Σεχιώτη σύμφωνα με την οποία ο ΠτΔ εκλέγεται με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν, έναν τουλάχιστον μήνα πριν τη λήξη του υπηρετούντος Προέδρου ή μέσα σε ένα μήνα αφότου κατέστη οριστική η αδυναμία του να ασκήσει τα καθήκοντά του, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 34 παρ. 2, όπως και σε περίπτωση θανάτου ή παραίτησης.

Εκτός από αυτή, προτάθηκε και η τροπολογία των Δ. Αλυπραντή, Ν. Αθανασίου, Αχ. Παπαλουκά και Απ. Αηδονά, σύμφωνα με την οποία η εκλογή προκηρύσσεται με προεδρικό διάταγμα εκδιδόμενο με πρόταση του υπουργικού συμβουλίου και διενεργείται σε όλη την επικράτεια. Το διάταγμα εκδίδεται τουλάχιστον δύο μήνες πριν τη λήξη της θητείας του υπηρετούντος προέδρου, ενώ η εκλογή διενεργείται εντός τριάντα ημερών από τη δημοσίευση του διατάγματος.

Καμία από αυτές τις τροπολογίες δεν έγινε δεκτή, παρατηρούμε όμως πως το αίτημα για μεγαλύτερη συμμετοχή του λαού στην εκλογή του ΠτΔ γίνεται επιτακτικό. 

Με την άμεση εκλογή του ΠτΔ επιτυγχάνεται ο εκδημοκρατισμός του θεσμού του κράτους, ενισχύονται οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος και συνδέεται η άμεση σύνδεση του αρχηγού του κράτους με τη λαϊκή θέληση.

Όμως, η άμεση εκλογή του ΠτΔ θα επιφέρει αναδιανομή της πολιτικής εξουσίας μεταξύ της βουλής και του ΠτΔ που θα αντλούν την εξουσία τους απευθείας από το λαό. Θα πρέπει να βρεθούν νέες τεχνικές εξισορρόπησης μεταξύ αρχηγού του κράτους, της βουλής και της κυβέρνησης. Επιπλέον, με την άμεση εκλογή, ο καθένας θα ψηφίζει Πρόεδρο ανάλογα με τις πολιτικές πεποιθήσεις του και κατά συνέπεια ο ΠτΔ θα εμπλεκόταν στην πολιτική διαμάχη ενώ στην προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία η ιδιότητα του ΠτΔ είναι υπερκομματική και υπερπολιτική.

 Συμπερασματικά, η άμεση εκλογή του ΠτΔ σε καμία περίπτωση δεν έρχεται σε αντίθεση με τις θεμελιώδεις αρχές του κοινοβουλευτικού συστήματος και δεν μπορεί να θεωρηθεί αντισυνταγματική. Είναι κατά συνέπεια δυνατή η αναθεώρηση του ισχύοντος Συντάγματος, αφού ο τρόπος εκλογής του ΠτΔ δεν ανήκει στις θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές, και τελικώς, είναι δυνατή, η καθιέρωση της άμεσης αντί της έμμεσης εκλογής του ΠτΔ.

Β) Ο ιστορικός πρόδρομος της Δημοκρατίας με αιρετό άρχοντα στην ευρωπαϊκή ιστορία είναι ο συνταγματικός μονάρχης. Κατά το Σύνταγμα του 1975, όπως ίσχυε έως την αναθεώρηση του 1986, ήταν εφοδιασμένος με εξουσίες που τον αναδείκνυαν ως τον πιο αποφασιστικό παράγοντα της πολιτείας και οι οποίες προσέδιδαν στο πολίτευμα στοιχεία «προεδρικής» δημοκρατίας. Ο ΠτΔ διέθετε:

·       

•  Ευρύτατα δικαιώματα διάλυσης της βουλής.
• Ευρύτατα δικαιώματα παύσης της κυβέρνησης.
• Δικαίωμα κύρωσης των νόμων που ψήφιζε η βουλή, συμπράττοντας με αυτόν τον τρόπο στην νομοθετική εξουσία.
• Δικαίωμα για προκήρυξη δημοψηφίσματος χωρίς την προσυπογραφή της κυβέρνησης.
• Δικαίωμα να απευθύνει διαγγέλματα χωρίς την προσυπογραφή της κυβέρνησης σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
• Εξαιρετικές εξουσίες σε έκτακτες περιόδους κατάστασης ανάγκης.

Η αναθεώρηση του προεδρικού θεσμού το 1986 μετέβαλε τη θεσμική ισορροπία μεταξύ των κεφαλών της εκτελεστικής εξουσίας, αποδυναμώνοντας τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Στο άρθρο 35 του Συντάγματος  ορίζεται ότι καμία πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν ισχύει χωρίς την προσυπογραφή του αρμοδίου Υπουργού και χωρίς τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η ρύθμιση αυτή είναι απόρροια του πολιτικά ανεύθυνου του Προέδρου της Δημοκρατίας σε αντίθεση προς το πολιτικά υπεύθυνο της κυβέρνησης.

Ο ΠτΔ εκφράζει την κρατική βούληση και παράγει κανόνες δικαίου με πράξεις που λέγονται προεδρικά διατάγματα μόνο εφόσον υπουργός συμπράττει μαζί του. Αν δεν έχουν προσυπογραφή είναι απλά σχέδια. Τα προεδρικά διατάγματα τα καταρτίζει εξ ολοκλήρου ο υπουργός και εφόσον γίνουν οι απαραίτητες προπαρασκευαστικές ενέργειες και διαπιστώσεις τα στέλνει στον ΠτΔ προπογεγραμμένα για έκδοση και δημοσίευση. Αν ο ΠτΔ αρνηθεί να υπογράψει και ο υπουργός μαζί με τον πρωθυπουργό επιμένουν τότε ο Πρόεδρος μπορεί να αρνηθεί μόνο εφόσον η άρνησή του δεν συνεπάγεται ποινική του ευθύνη. Αν το διάταγμα είναι κανονιστικό ή ατομικό ο πρόεδρος οφείλει πάντοτε να υποχωρήσει (δέσμια αρμοδιότητα του που πηγάζει από το Σύνταγμα). Ο ΠτΔ ευθύνεται ποινικά μόνο για τα εγκλήματα της εσχάτης προδοσίας και της παραβίασης του Συντάγματος από πρόθεση. Σε μια ενδεχόμενη κατάργηση της υποχρεωτικής υπουργικής προσυπογραφής ο ΠτΔ θα ήταν πολιτικά και ποινικά υπεύθυνος για το περιεχόμενο του προεδρικού διατάγματος, θα είχε περισσότερες ρυθμιστικές αρμοδιότητες και θα δύναται να αρνείται τη δημοσίευση προεδρικών διαταγμάτων που θα ήταν αντίθετοι με τη βούλησή του. 

Συμπερασματικά, η κατάργηση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τις θεμελιώδεις αρχές του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και δεν είναι δυνατή η αναθεώρηση του Συντάγματος με τη διαδικασία που ορίζεται κατά το άρθρο 110 Σ.